Ваенная эканоміка Расіі знаходзіцца на ўздыме. Гэта можа выглядаць нелагічным, але рост ВУП не з'яўляецца незвычайным падчас канфліктаў. Нягледзячы на тое, што ёсць сумневы ў дакладнасці і паўнаце аптымістычных эканамічных дадзеных, апублікаваных Расіяй за апошнія два гады, Масква відавочна здольная працягваць фінансаваць вайну трэці год, хаця канфлікты каштуюць дорага.
«З выключна эканамічнага пункту гледжання, у Расіі ёсць шырокія магчымасці працягваць весці вайну», – сказаў Business Insider Хасан Малік, эксперт па Расіі ў Loomis Sayles.
Расія сутыкаецца з санкцыямі з 2014 года, калі быў уведзены шэраг гандлёвых абмежаванняў пасля незаконнай анексіі Крыма. Акрамя таго, яна па-ранейшаму абапіраецца на даходы ад продажу сырой нафты.
Чаму Расіі ўдалося захаваць трывалую эканоміку нават пасля двух гадоў канфлікту?
Расія вядзе вайну за сваімі межамі
Адной з асноўных прычын, чаму расійская эканоміка ўсё яшчэ функцыянуе, зʼяўляецца той момант, дзе ідзе вайна.
«Бітвы адбываюцца галоўным чынам на ўкраінскай зямлі і ў асноўным ва ўкраінскіх дамах, на прадпрыемствах і фермах, таму прамы ўплыў на расійскія вытворчыя магутнасці і хатнія гаспадаркі быў адносна абмежаваным», – сказаў Малік.
У 2022 годзе, у першы год вайны, паводле афіцыйнай статыстыкі, эканоміка Расіі скарацілася на 1,2%. Аналітыкі, апытаныя Reuters, чакаюць, што ВУП Расіі ў 2023 годзе вырасце на 3,1 працэнта. Расія пакуль не апублікавала дадзеныя па ВУП за 2023 год.
Для параўнання, ВУП Украіны ў 2022 годзе знізіўся на 29,1%, а ў 2023 годзе Цэнтрабанк краіны прагназаваў рост на 4,9%. Ён не апублікаваў афіцыйных лічбаў росту.
Малік растлумачыў, што ў сцэнары, калі ваенныя дзеянні вядуцца за мяжой, можа адбыцца скачок попыту, асабліва на ваенныя пастаўкі і жывую сілу. Так адбылося ў Расіі: вайна падштурхнула эканоміку.
Расія мае магчымасці працягваць весці вайну яшчэ доўга
Да гэтага дадаецца попыт на тавары і паслугі, якія робяць вайну магчымай. Расійскім вайскоўцам патрэбны матэрыялы, зброя, боепрыпасы і медыкаменты. Попыт абумоўлены галінамі, якія вырабляюць гэтыя тавары, асабліва ўнутры краіны, паколькі імпарт у Расію абмежаваны з-за санкцый.
Попыт на тавары ваеннага прызначэння настолькі вялікі, што нават пякарня ў цэнтральнай Расіі была прыцягнута да дапамогі ў ваенных дзеяннях.
Вядзенне вайны таксама патрабуе жывой сілы.
Яшчэ да вайны Расія змагалася з дэмаграфічным крызісам, выкліканым скарачэннем насельніцтва і падзеннем нараджальнасці. З пачаткам вайны амаль мільён расіян, у тым ліку мужчын прызыўнога ўзросту, пакінулі радзіму, што яшчэ больш скараціла працоўную сілу ў краіне.
Мабілізацыя мужчын на вайну прэзідэнтам Расіі Уладзімірам Пуціным прывяла да крызісу на рынку працы, які доўжыцца з 2022 года.
Летась у Расіі не хапіла 5 мільёнаў працоўных, колькасць вакансій вырасла амаль на 5% у параўнанні з папярэднім годам. У лістападзе ў Расіі быў зафіксаваны рэкордна нізкі ўзровень беспрацоўя ў 2,9%.
Дзякуючы недахопу працоўнай сілы выраслі заробкі, што ў сваю чаргу падтрымлівае спажыванне і эканамічны рост.
Незалежнасць у вытворчасці зброі і тавараў
Расія зʼяўляецца адной з найбуйнейшых эканомік свету, займаючы восьмае месца ў рэйтынгу 2022 года, часткова дзякуючы сваёй моцнай пазіцыі вытворцы такіх тавараў (сыравіны), як нафта, прыродны газ, збожжа і металы.
Аднак, у адрозненне ад іншых краін, Расія забяспечвае сябе сама ў вытворчасці ключавых тавараў, такіх як нафта, прыродны газ і пшаніца, што дапамагло ёй перажыць гады санкцый.
– Хаця заходнія санкцыі і гандлёвыя абмежаванні, несумненна, аказалі нязначны ўплыў на расейскую эканоміку, іх уплыў асабліва абмежаваны ў у значнай ступені аўтаркічнай расейскай абароннай прамысловасці, – сказаў Малік, маючы на ўвазе эканоміку, заснаваную на самадастатковасці і абмежаваным знешнім гандлі.
Зʼяўляючыся адным з найбуйнейшых у свеце экспарцёраў зброі, Расія таксама можа задаволіць большасць сваіх абаронных патрэбаў, у тым ліку з дапамогай перадавых тэхналогій.
Малік дадаў, што гэта, а таксама меры, прынятыя для стымулявання эканомікі, такія як паралельны імпарт, пераход на альтэрнатыўныя экспартныя рынкі, такія як Кітай і Індыя, і новыя ланцужкі паставак, яшчэ больш аслабляюць уплыў заходніх санкцый на абаронную прамысловасць Расіі і эканамічную вайну.
Стымуляванне і стабілізацыя эканомікі праз субсідыі і палітычныя дзеянні
Расійская эканоміка таксама падтрымліваецца дзяржаўнымі субсідыямі, інвестыцыямі і палітычнай дзейнасцю.
Спроба Масквы падтрымаць ваенную эканоміку была настолькі рашучай, што льготныя іпатэчныя субсідыі стварылі мыльную бурбалку.
Урад Расіі ўвёў новыя віды льготных крэдытаў для прадпрыемстваў, яшчэ больш стымулюючы попыт у эканоміцы.
Пасля ўварвання Масквы ва Украіну расійскія палітычныя органы хутка адрэагавалі, каб стабілізаваць рынак і эканоміку. Былі зроблены такія крокі, як закрыццё Маскоўскай фондавай біржы на некалькі тыдняў, увядзенне мер кантролю над капіталам і рэгуляванне грашова-крэдытнай палітыкі.
«Гэта было зроблена даволі хутка. Многія расійскія фінансавыя інструменты былі замарожаныя», – заявіў Сяргей Гурыеў, былы галоўны эканаміст Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця, у сваёй прамове ў мінулым месяцы.
Падтрыманне нізкага знешняга доўгу і дынамічны экспарт
Расія ўступіла ў вайну з невялікай знешняй запазычанасцю, а яе бягучы рахунак быў прафіцытным, часткова з-за ўздзеяння вайны на цэны на тавары.
«Гэтыя падзеі ў значнай ступені кампенсавалі крокі Захаду, такія як замарожванне рэзерваў цэнтральнага банка», – сказаў Малік.
Нягледзячы на ўсе санкцыі, Расія здолела вылучыць амаль траціну свайго бюджэту ў 2024 годзе на выдаткі на абарону.
Малік не адзіны, хто лічыць, што Расія можа працягваць ваяваць яшчэ доўга.
За мінулы год эксперты, у тым ліку былы намеснік міністра фінансаў Расіі ў выгнанні, прыйшлі да высновы, што ў Расіі ёсць грошы, каб фінансаваць вайну ва Украіне на працягу некалькіх гадоў.
Алекс Ісакаў, эканаміст Bloomberg Economics, заявіў у публікацыі ад 17 студзеня, што ліквідных актываў Фонду нацыянальнага дабрабыту Расіі хопіць яшчэ на год-два, калі экспартныя цэны на нафту ўпадуць ніжэй за 50 долараў за барэль.
Сярэдняя цана расійскай нафты маркі Urals у 2023 годзе склала прыкладна 63 долары за барэль.
Пуцін сутыкнуўся з эканамічнай «трылемай»
Хаця Расіі ўдалося пазбегнуць эканамічнай катастрофы пасля нападу на Украіну ў 2022 годзе і ўвядзення шырокіх санкцый Захаду, гэта не значыць, што ўсё добра.
Нягледзячы на добрую эканамічную сітуацыю, Пуцін спрабуе вырашыць тое, што былы чыноўнік расійскага цэнтральнага банка нядаўна назваў эканамічнай «трылемай».
«Пуцін сутыкаецца з трыма праблемамі: ён павінен фінансаваць вайну з Украінай, якая працягваецца, падтрымліваць узровень жыцця насельніцтва і забяспечваць макраэканамічную стабільнасць», – напісала Аляксандра Пракапенка ў студзеньскім Foreign Policy.
«Для дасягнення першай і другой мэт спатрэбіцца павелічэнне выдаткаў, што будзе падаграваць інфляцыю і тым самым рабіць немагчымым дасягненне трэцяй мэты», – дадала яна.
Сяргей Гурыеў, былы галоўны эканаміст Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця, падкрэсліў, што самі па сабе аптымістычныя паказчыкі ВУП не зʼяўляюцца добрым паказчыкам эканамічнай дзейнасці падчас вайны.
«Вы вырабляеце зброю і боепрыпасы, плаціце за іх з бюджэту, але гэтая зброя і боепрыпасы не спрыяюць павышэнню якасці жыцця, не спрыяюць будучаму эканамічнаму росту, – сказаў Гурыеў. – Іх адпраўляюць ва Украіну, дзе знішчаюць».
Згодна са студзеньскай справаздачай Венскага інстытута міжнародных эканамічных даследаванняў, унёсак Расіі ў вайну спрыяе росту яе эканомікі настолькі, што існуе рызыка стагнацыі або нават крызісу пасля заканчэння канфлікту.
«Чым даўжэй доўжыцца вайна, тым больш эканоміка становіцца залежнай ад ваенных выдаткаў», – пішуць эканамісты з аўстрыйскага аналітычнага цэнтра.
businessinsider.com/Onet.pl