Экспертыза «не выявіла ніводнага ілжывага факту», распаўсюджанага журналістам Ігарам Ільяшам. Такое меркаванне выказаў вядомы ў мінулым журналіст Сяргей Ваганаў – дзядуля жонкі Ігара Кацярыны Андрэевай (Бахвалавай), а таксама журналісткі і палітзняволенай, якая адбывае працяглы тэрмін, піша «Позірк».
Паводле яго слоў, на пасяджэннях 4 і 5 верасня, калі Мінскі гарадскі суд у адкрытым пасяджэнні «заслухоўваў высновы псіхалінгвістычнай экспертызы», прагучала «абсалютная прадузятасць да публікацый Ільяша, заснаваная на асабістых палітычных поглядах» загадчыка кафедры Белдзяржуніверсітэта, доктара філалогіі Сяргея Лебядзінскага.
У якасці аргументаў эксперт прывёў выкарыстанне Ільяшам у сваіх артыкулах тэрміна «палітвязні», бо ў беларускім заканадаўстве такога тэрміна не існуе, удакладніў Ваганаў.
«Так, не існуе, але ён існуе ў сусветнай паліталогіі, – падкрэслівае Ваганаў на сваёй старонцы ў Фэйсбуку. – Як існуе і тэрмін «палітычная эміграцыя». Але на думку эксперта трэба карыстацца тэрмінам «апазіцыянеры, якія бягуць». А тэрмін «дыктатура», якім неаднаразова карыстаюцца прадстаўнікі ўлады, уключаючы прэзідэнта, увогуле недапушчальны...». Нельга пісаць і «вайна супраць Украіны», бо гэта, з пункту гледжання эксперта, «вайна супраць кіеўскага рэжыму», а не супраць народа... Лебядзінскі, безумоўна, мае права на такі пункт гледжання. Але прычым тут экспертыза?»
Акрамя таго, на яго думку, эксперт праявіў «абсалютную некампетэнтнасць у пытаннях прафесійнай журналістыкі» – «не ведае правіл публікацыі журналісцкіх матэрыялаў на інтэрнет-рэсурсах, ні разу не скарыстаўся гіперспасылкамі на крыніцы літаральна да кожнага артыкула Ільяша, часткова афіцыйныя».
Паводле слоў Ваганава, Лебядзінскі растлумачыў шматмесячную працу над экспертызай «працай па пошуку абгрунтаваных доказаў, а цяжкасць – вопытнасцю журналіста, яго высокай прафесійнасцю, даслоўна – «майстэрствам»: «Такі, маўляў, Ільяш мудрагелісты ў сваім імкненні глыбока схаваць намер дыскрэдытаваць дзяржаву і палітыку яго кіраўніцтва».
Пры гэтым, на яго думку, суддзя Сяргей Кацэр «вёў гэтую частку працэсу аб'ектыўна, цалкам <...адпаведна працэсуальным нормам».
Ігара Ільяша абвінавачваюць па арт. 3691 (дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь) і ч. 2 арт. 3614 (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці) Крымінальнага кодэкса.
Аб яго затрыманні паведамілі праўладныя рэсурсы 22 кастрычніка 2024 года. З публікацый вынікала, што ён затрыманы за інтэрв'ю незалежным СМІ. Заяўлялася, што тым самым ён займаўся «садзейнічаннем экстрэмісцкім фарміраванням». Таксама сцвярджалася, што журналіст ажыццяўляў «збор дадзеных для замежных разведак – даваў каментары ўкраінскім выданням».
На відэазапісе сілавікоў Ільяш сказаў, што да ліпеня 2021 года зʼяўляўся штатным супрацоўнікам тэлеканала «Белсат», пасля гэтага стаў журналістам-фрылансерам. «На працягу гэтых гадоў я неаднаразова даваў інтэрвʼю розным медыям, у ліку якіх былі і рэсурсы, якія былі прызнаныя на тэрыторыі Беларусі «экстрэмісцкімі фарміраваннямі» ў той ці іншы час», – сказаў ён.
Журналіст асобна згадаў, што сярод замежных СМІ, якія да яго звярталіся па інтэрвʼю, былі ўкраінскія. У прыватнасці, на кантакт выходзіў «украінскі журналіст, які праводзіў расследаванне наконт магчымага ўдзелу беларускіх войскаў ва ўварванні ва Украіну».
У ліпені 2021 года Ільяша затрымлівалі на 10 дзён, ён быў у статусе падазраванага па ч. 1 арт. 342 КК (арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, або актыўны ўдзел у іх). Далейшага ходу крымінальную справу не атрымала.
Жонка Ільяша Кацярына Андрэева (Бахвалава) была затрымана разам са сваім аператарам Дарʼяй Чульцовай 15 лістапада 2020 года. Яна вяла прамы эфір з месца разгону сілавікамі людзей, якія прыйшлі ўшанаваць памяць забітага актывіста Рамана Бандарэнкі («плошча Перамен» – двор на вул. Чарвякова ў Мінску).
У лютым 2021 года суд Фрунзенскага раёна Мінска прызнаў журналістак вінаватымі ў «арганізацыі дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак« (арт. 342 КК), і прыгаварыў да 2 гадоў пазбаўлення волі.
Беларускія праваабаронцы прызналі іх палітвязнямі.
13 ліпеня 2022 года Гомельскі абласны суд прыгаварыў Андрэеву да 8 гадоў пазбаўлення волі па ч. 1 арт. 356 КК (здрада дзяржаве). Паколькі раней яна ўжо была прыгаворана да зняволення, шляхам частковага складання канчатковым пакараннем ёй прызначылі пазбаўленне волі на тэрмін 8 гадоў і 3 месяцы. Адлік вядзецца з моманту затрымання восенню 2020 года.
20 верасня 2022 года Вярхоўны суд не задаволіў скаргу Андрэевай на рашэнне Гомельскага абласнога суда і пакінуў гэты прысуд у сіле. Разам з тым ВС адкарэктаваў фармулёўку абвінавачання – «выдача дзяржаўных сакрэтаў замежнай арганізацыі, замежнай дзяржаве» заменена на «шпіянаж».
У верасні таго ж года Чульцова выйшла на волю. Цяпер жыве ў Польшчы.
Па дадзеных Беларускай асацыяцыі журналістаў, цяпер у месцах пазбаўлення волі ўтрымліваецца 36 прадстаўнікоў СМІ.
вх