Якуб Янда, эксперт па бяспецы, заявіў, што гэта дэзынфармацыйная аперацыя Крамля, накіраваная на тое, каб дапамагчы прарасійскім партыям пераадолець выбарчы парог.
«Размова ідзе пра падтрымку некаторых прарасійскіх партый у чэшскай палітыцы, якія рызыкуюць не пераадолець 5% выбарчы парог. Нават нязначнае ўмяшанне можа мець сур'ёзныя геапалітычныя наступствы», – сказаў Якуб Янда, дырэктар Еўрапейскага цэнтра каштоўнасцей для палітыкі бяспекі, аналітычнага цэнтра ў Празе.
Ультраправая партыя «Свабода і непасрэдная дэмакратыя» (СДПГ) і ўльтралевы посткамуністычны альянс «Дастаткова!» (Staczilo!), у якім камуністы зʼяўляюцца найважнейшай сілай, зʼяўляюцца асноўнымі расійскімі «актывамі» ў чэшскай палітыцы, якія цяпер падтрымліваюцца крамлёўскай прапагандай.
Паводле слоў эксперта, гэтыя групы адкрыта адстойваюць геапалітычныя інтарэсы Крамля, крытыкуючы, напрыклад, павелічэнне выдаткаў на абарону, сцвярджаючы, што Расія не ўяўляе пагрозы, і заклікаючы людзей выйсці з НАТА, а таксама заахвочваючы іх далучыцца да БРІКС, альянсу, які канкуруе з ЗША.
«Яны змагаюцца за кожны голас, таму, нават калі гэтая дэзінфармацыйная аперацыя мае на мэце паўплываць толькі на 1-2% электарату, яна ўсё роўна можа вызначыць, ці ўвойдуць гэтыя групы ў парламент, ці нават усклад наступнага ўрада», – кажа Янда. Паводле слоў эксперта, маштаб расійскай аперацыі «даволі шырокі», а дэзынфармацыйны кантэнт, які распаўсюджваецца ў чэшскіх сацыяльных сетках, натхнёны вэб-сайтамі, якія даслоўна капіююць забароненыя ў Чэхіі расійскія СМІ, такія як Sputnik, што знаходзяцца пад санкцыямі ЕС.
Паводле слоў Войцеха Богача, галоўнага рэдактара Voxpot і суаўтара дакладу аб расійскай дэзынфармацыі ў Чэхіі, каля дзясятка вэб-сайтаў, якія «распаўсюджваюць тэорыі змовы на карысць Крамля і падтрымліваюць палітычныя сілы, якія прасоўваюць расійскія інтарэсы», штомесяц наведваюць да 20 мільёнаў чалавек, што, на яго думку, можа азначаць 500 000 карыстальнікаў.
«Гэта вэб-сайты, папулярныя сярод прыхільнікаў і палітыкаў крайне левых і крайне правых антыістэблішментскіх груп, якія затым паўтараюць гэты кантэнт у артыкулах і дыскусіях не толькі ў інтэрнэце, але і ў асноўных СМІ», – сказаў Богач.
Сярод вялікіх вэб-сайтаў, якія распаўсюджваюць расійскі кантэнт, — cz24.news, ён штодня публікуе каля ста артыкулаў, столькі ж, колькі і папулярныя чэшскія вэб-сайты.
Дзесяць працэнтаў матэрыялаў звычайна зʼяўляюцца копіямі артыкулаў са Sputnik або Strategic Culture – вэб-сайта, якім, па словах Богача, кіруюць расійскія спецслужбы.
Cz24.news паўтарае крамлёўскія наратывы, якія зʼяўляюцца ілжывымі або ўводзяць у зман. Сярод іх сцвярджэнні, што прэзідэнт Украіны Зяленскі і прэмʼер-міністр Італіі Мелоні нібыта зʼяўляюцца наркаманамі, што Расія рашуча выйграе вайну ва Украіне, што яна ўводзіць новую, рэвалюцыйную зброю, і што санкцыі супраць Расіі неэфектыўныя. Уся гэтая інфармацыя была абвергнутая або не падмацавана надзейнымі крыніцамі.
Як падкрэсліў Богач, некаторыя тэксты, апублікаваныя прарасійскімі вэб-сайтамі, напісаны палітыкамі. Напрыклад, Кацярына Колечна, лідар кааліцыі Stachilo!, і славацкія палітыкі зʼяўляюцца аўтарамі ў гэтых выданнях.
«Многія з іх таксама прасоўваюць наратыў пра тое, што выбары будуць сфальсіфікаваныя, што, хоць, верагодна, не на гэтых канкрэтных выбарах, можа падарваць давер да дзяржавы і выбарчай сістэмы ў доўгатэрміновай перспектыве», – кажа Войцех Богач.
Паводле слоў Янды, прарасійскі кантэнт можна знайсці і ў TikTok, які мае не менш за 1,5 мільёна карыстальнікаў у Чэхіі. Расійская дэзынфармацыя, на яго думку, распаўсюджваецца там дзякуючы некалькім сотням фальшывых акаўнтаў.
«Вядома, TikTok – гэта інструмент таталітарнага кітайскага ўрада, але Кітай – саюзнік Расіі. Гэтая кітайская платформа раней выкарыстоўвалася, напрыклад, у Румыніі, для распаўсюду расійскай прапаганды», – нагадаў Янда.
Абодва эксперты мяркуюць, што чэшскі ўрад Петра Фіялы мала што робіць для барацьбы з расійскай дэзынфармацыяй у інтэрнэце.
«Улады баяцца абвінавачванняў у спробе абмежаваць свабоду слова, тым не менш многія з публікацый, якія змяшчаюць літаральныя пераклады расійскага кантэнту з дзяржаўных СМІ, можна лічыць парушэннем санкцый ЕС», – ацаніў Янда.
Богач прызнаў, што чыноўнікі, якіх ён пытаўся пра барацьбу з расійскай дэзынфармацыяй, неафіцыйна адказалі, што для гэтага не хапае палітычнай волі. «Яны баяцца, што палітычныя апаненты абвясцяць іх цэнзарамі, і гэта яшчэ больш адчувальная тэма перад выбарамі», – растлумачыў Богач.
Згодна з перадвыбарчымі апытаннямі, апублікаванымі ў панядзелак, рух ANO былога прэмʼер-міністра Андрэя Бабіша можа атрымаць найбольшую колькасць галасоў, каля 30%.
Найноўшае фармаванне цяперашняга кабінета міністраў Петра Фіалы, правая кааліцыя WSPÓLNIE (SPOLU), карыстаецца падтрымкай менш за 20 працэнтаў насельніцтва.
Хутчэй за ўсё, у будучай ніжняй палаце парламента будзе месца як мінімум для пяці, а магчыма, і для сямі партый.
РАР/вх