Слаба вядомай старонкай гісторыі міжваеннай Польшчы з’яўляецца існаванне жаночых атрадаў Дзяржаўнай паліцыі. Яны, дарэчы, так і называліся – Жаночая паліцыя. Аддзелы пачалі стварацца на хвалі фемінісцкіх рухаў у канцы 19-га, на пачатку 20 стагоддзяў.
Першы асобны атрад жаночай паліцыі быў створаны ў 1880 годзе ў Злучаных Штатах Амерыкі. У сваю чаргу ў 20 стагоддзі першай краінай, у якой на службу ў паліцыю пачалі прымаць жанчын, стала Вялікабрытанія. У 1914 годзе Сотланд-Ярд даў згоду да стварэнне жаночай патрульнай службы. У тыя часы была праблема з кадрамі ў праваахоўнай службе, бо многія паліцэйскія былі накіраваныя на фронт.
Жанчыны-паліцэйскія з падлеткам-парушальнікам. Жнівень 1939 года
У 1923 годзе Ліга нацый выказала занепакоенасць ростам прастытуцыі і гандлю людзьмі. У сувязі з гэтым у польскіх кіроўных колах з’явілася ідэя стварэння жаночага аддзелу, які б займаўся пытаннямі, датычнымі менавіта жанчын. Першапачаткова ў Міністэрстве ўнутраных спраў было створанае Цэнтральнае бюро па барацьбе з гандлем жанчынамі і дзецьмі, якое ўзначаліла паручнік Станіслава Палеолаг. А вось 26 лютага 1925 года начальнік Дзяржаўнай паліцыі Польшчы падпісаў загад аб прыёме на службу жанчын. Першапачаткова пасля пройдзеных курсаў у паліцыю прынялі 30 жанчын, у 1930 іх было ўжо 50.
Найбольш паліцыянтак служыла ў вялікіх гарадах – адміністрацыйных цэнтрах ваяводстваў: Варшаве, Кракаве, Вільні, Львове і г.д. На пачатку стварэння жаночай паліцыі ў Варшаве, для прыкладу, служыла толькі 18 кабет.
Паліцыянткі пасля заканчэння курсаў. Студзень 1939 года
Дарэчы, кандыдаткамі маглі стаць выключна незамужнія жанчыны альбо бяздзетныя ўдовы ва ўзросце 25-45 гадоў, у добрым стане здароўя, мінімальным ростам у 164 см і кароткай стрыжкай. Акрамя таго, яны павінны былі мець пазітыўную характарыстыку ад жаночай арганізацыі, якая супрацоўнічала з дзяржаўнымі органамі. Больш за тое, жанчына павінна была падпісаць дакументы, у якіх запэўнівала, што цягам 7 гадоў з моманту прыняцця на службу яна не выйдзе замуж. Пры прыёме на службу перавага аддавалася кандыдаткам, якія ўжо служылі ў арміі альбо парамілітарных арганізацыях. Больш за тое, у паліцыю бралі кабет з мінімум сярэдняй адукацыяй. Падчас службы быў забаронены макіяж, нават вельмі сціплы.
Паліцыянткі на патрулі. Варшава, жнівень 1939 года
Дарэчы, на практыцы на службу ў паліцыю прыходзілі вельмі адукаваныя жанчыны з вышэйшай адукацыяй, якія ведалі некалькі замежных моваў, і агулам мелі шырокі кругагляд.
Большасць жанчын-паліцэйскіх з першага набору трапілі ў аддзелы нораваў. Неўзабаве аказалася, што жанчыны лепш за мужчын спраўляюцца ў барацьбе з прастытуцыяй, у сітуацыях, дзе было хатняе насілле. Паліцэйскія прыгожага полу таксама пазітыўна сябе паказалі пры расследаванні сексуальных злачынстваў і ў дзіцячых пакоях паліцыі. Таму неўзабаве былі створаныя спецыяльныя курсы, якія працягваліся 9 месяцаў і пасля заканчэння якіх жанчыны-паліцэйскія накіроўваліся на службу ў следчыя, крымінальныя і прафілактычныя аддзелы. У 1936 годзе службу ў польскай паліцыі несла 112 жанчын, а ў 1939-м – каля 300 паліцыянтак.
Супрацоўнічы Жаночай паліцыі перад пачаткам службы. Жнівень 1939 года
Варта нагадаць, што Жаночую паліцыю ўзначаліла тая ж Станіслава Палеолаг, якая ў 1939 годзе, перад пачаткам вайны, служыла ў званні надкамісара паліцыі, гэта значыць капітана, паводле вайсковай наменклатуры. У канцы Другой сусветнай вайны яна далучылася да Польскіх узброеных сіл на Захадзе, а ваенныя дзеянні закончыла ў званні падпалкоўніка. Але пра постаць Станіслава Палеолаг мы раскажам у адной з бліжэйшых гістарычных рубрык.
Валеры Саўко
слухайце аўдыёфайл
здымкі: Narodowe Archiwum Cyfrowe