У сярэдзіне верасня даследчыкі з Прыродазнаўчага ўніверсітэта ва Уроцлаве адзначылі ў навуковай справаздачы, што ў гэтым годзе дрэвы пачалі губляць лісце раней, чым звычайна, на мяжы жніўня і верасня. Навукоўцы асноўнай прычынай называюць гідралагічную засуху.
Інжынер Міхал Мазіч, выпускнік Прыродаўзнаўчага ўніверсітэту ў Любліне, садоўнік і аўтар навукова-папулярных кніг пра садоўніцтва і прыроду тлумачыць, чаму так адбываецца:
- Скідаючы лісце дрэвы ў першую чаргу рэагуюць на стрэс у навакольным асяроддзі. Да яго адносіцца паніжэнне тэмпературы паветра. А ў гэтым годзе, і ў апошнія некалькі гадоў гэты паказчык павялічваецца, асноўнай праблемай з'яўляецца недахоп вады. Гэта механізм эфектыўнага кіравання энергіяй. Дрэвы, якія пакутуюць ад недахопу вады, неадкладна выклікаюць выкід этылену і раслінных фітагармонаў. Гэта два злучэнні, якія адказваюць за скіданне лісця. Яны ўтвараюць пласт у лісці, які дазваляе лісцю лёгка аддзяляцца, аўтаматычна паглынаючы частку пажыўных рэчываў з лісця яшчэ раней. Гэтыя пажыўныя рэчывы вяртаюцца ў дрэва. Хларафіл таксама расшчапляецца. Гэта дазваляе іншым пігментам, такім як антоціаны, быць бачнымі, і гэта тое, што робіць лісце каляровым.
Галоўнай прычынай ранейшай восені ў апошнія гады з’яўляецца недахоп вады. Міхал Мазіч кажа, што яшчэ гады таму суша паяўлялася раз на пяць гадоў. Цяпер мы яе назіраем бесперапынна.
Асабліва непакоіць з’ява высыхання хвойных дрэў, якія сохнуць, становяцца карычневымі і павольна паміраюць. Гэтую з’яву пацвярджаюць Дзяржаўныя лясы. Пытаемся ў спецыяліста, што адбываецца?
- Хвойныя дрэвы падвяргаюцца найбольшай рызыцы, таму што, паколькі лісцяныя расліны скідаюць лісце, яны абмяжоўваюць транспірацыю, гэта значыць выпарэнне вады з лісця. Хвойныя дрэвы транспіруюць, губляючы ваду круглы год. Узнікае гідралагічная засуха. Акрамя таго, існуе яшчэ адна фізіялагічная засуха. Гэта стан, пры якім нават калі вада даступная зімой, то яна напрыклад, замерзлая, расліна губляе ваду і не можа здабываць яе з замерзлай глебы. І тут праблемы ўзмацняюцца. У апошнія гады назіраюцца бясснежныя зімы. Гэта аўтаматычна азначае адсутнасць адлігі, недахоп вады. Глеба яе не захоўвае. У той жа час адсутнасць снегу ўяўляе большую пагрозу для каранёў, напрыклад, ад наступстваў замаразкаў. Такім чынам, гэта некалькі ўзаемазвязаных праблем. І галоўная прычына – змяненне клімату.
Аслабленыя дрэвы больш успрымальныя да замаразкаў, а ў вегетацыйны перыяд – да шкоднікаў. Елка – першае хвойнае дрэва, якое найбольш церпіць з-за сваёй павярхоўнай каранёвай сістэмы. Карані елак вельмі павярхоўныя, без галоўнага стрыжневага кораня, і елцы цяжка атрымаць доступ да вады, асабліва праз лінію прамярзання зямлі. Менавіта таму назіраецца масавае пажаўценне і пацямненне яловых іголак.
Узнікае натуральнае пытанне, ці ёсць метады выратавання хвойных дрэваў, якія прапануе навука? Інжынер Міхал Мазіч прызнае, што ў мікрамаштабе можна спрабаваць дапамагчы дрэвам, але ў макрамаштабе – гэта немагчыма.
- У мікрамаштабе, гэта значыць на ўласным участку ці ў садзе, з гэтым можна змагацца палівам. Хвойныя дрэвы, ды і ўвогуле ўсе вечназялёныя расліны, паліваюць нават зімой. Калі няма замаразкаў, калі надворʼе крыху мякчэйшае, то расліны трэба багата паліваць некалькі разоў на працягу зімы, каб змагацца з фізіялагічнай засухай. А ў макрамаштабе, я мяркую, практычнага рашэння пакуль няма. Ключом могуць быць новыя пасадкі. Елкі трэба саджаць на ўрадлівых, багатых вільгаццю глебах. Яны больш патрабавальныя, чым ядловец і хвоі, якія растуць на лёгкіх глебах. Аднак я мяркую, што ў бліжэйшыя дзесяцігоддзі структура дрэў у Польшчы ўсё роўна зменіцца, і ў выніку лісцяных відаў будзе больш, чым раней.
Наш суразмоўца прызнае, што змагацца са смерцю дрэваў цяжка, паколькі прычыны ўзмацняюцца з ростам тэмпературы. Прычына – змены клімату.
ав
слухайце аўдыё