Барацьба са смогам – праблема, актуальнасць якой, на жаль, не знікае. Польшча надалей знаходзіцца ў ліку еўрапейскіх краін з самым забруджаным паветрам. Акрамя сістэмных захадаў у барацьбе са смогам важнай з’яўляецца адукацыі. Польская смогавая трывога сёмы год запар праводзіць адукацыйную кампанію, у рамках якой у розных мясцовасцях ставяць інсталяцыю ў выглядзе лёгкіх.
Двухметровая мадэль лёгкіх чалавека «дыхае», паглынаючы забруджвальныя рэчывы, якія асядаюць на белым матэрыяле, які пакрывае інсталяцыю. Паветра ўсмоктваецца праз белую тканіну, якая пакрывае мадэль, двума вентылятарамі, якія імітуюць працэс дыхання. Забруджвальнікі паветра, адфільтраваныя «лёгкімі», асядаюць на белым матэрыяле, які ў залежнасці ад узроўню забруджвання паветра становіцца графітавым або нават чорным. Інсталяцыя стаіць на працягу чатырох тыдняў у розных месцах, але ў асноўным у раёнах, дзе не праводзяцца вымярэнні якасці паветра, і жыхары часта не ведаюць, якім паветрам яны дыхаюць.
Прэс-сакратар Польскай смогавай трывогі Пётр Сяргей
Прэс-сакратар Польскай смогавай трывогі Пётр Сяргей тлумачыць, што інсталяцыя з’яўляецца добрым адлюстраваннем, як бруднае паветра ўплывае на лёгкія чалавека:
- Інсталяцыя мабільных лёгкіх таму і выглядае як чалавечыя лёгкія, бо яна фільтруе забруджвальнікі паветра, якія асядаюць на белай тканіне, паказваючы тое, што знаходзіцца ў паветры. І нашы ўласныя лёгкія фільтруюць тое ж самае. Гэта значыць, хтосьці, хто стаіць побач з гэтай устаноўкай, дыхае тым самым пылам, які асядае на гэтым белым матэрыяле, афарбоўваючы яго ў чорны колер. Такім чынам, мы ўдыхаем гэты пыл, гэтыя забруджвальнікі, гэтыя часцінкі вугляроду або сажы, якія асядаюць на гэтай белай тканіне. Гэтая ўстаноўка прызначана для таго, каб праілюстраваць, чым мы дыхаем, таму што ў звычайным восеньскім паветры мы проста не бачым гэтых забруджвальнікаў.
Пётр Сяргей кажа, што некаторыя памылкова думаюць, што чалавечыя лёгкія могуць самаачышчацца ад пылу, якім яны дыхаюць:
- Сітуацыя значна горшая. Нашы лёгкія часткова фільтруюць, і, магчыма, гэты пыл фільтруецца дзесьці ў носе або роце, дзе ён прыліпае, а потым мы яго выдаляем. Аднак вельмі дробныя часціцы, на жаль, лёгкія не могуць фільтраваць, і гэтыя дробныя часціцы, PM2.5, або 2,5 мікраметра, пранікаюць праз лёгачны бар'ер і трапляюць у кроў, гэта значыць яны трапляюць у наш арганізм. Усе гэтыя забруджвальнікі паветра, у адрозненне ад мабільнай устаноўкі, трапляюць у наш арганізм. А потым у нас ёсць каля сарака тысяч смерцяў у год з-за забруджвання паветра.
Акцыя мае адукацыйны характар. У рамках кампаніі праходзяць спадарожныя мерапрыемствы, якія тлумачаць, як бруднае паветра ўплывае на здароўе.
Заснавальнік Польскай смогавай трывогі Анджэй Гула гаворыць, што жыхары Польшчы плацяць вельмі высокую цану за забруджванне паветра. Яно адказвае за больш чым 40 тысяч заўчасных смерцяў:
- Забруджванне паветра пагаршае здароўе палякаў. Гэта заўчасныя смерці, хваробы, выкліканыя забруджаным паветрам, такія як захворванні верхніх дыхальных шляхоў, сардэчна-сасудзістыя захворванні, заторы і інфаркты – усе гэтыя хваробы таксама ўзнікаюць з-за забруджанага паветра. Таму гэта ў нашых жыццёвых інтарэсах. Барацьба за чыстае паветра – гэта барацьба за наша здароўе, за наша жыццё, за здароўе нас і нашых дзяцей. Вось чаму мы, як Польская смогавая трывога, пачалі гэтую барацьбу, бо мы больш не хочам цярпець гэтую сітуацыю. Сітуацыю, у якой Польшча – фіялетавая пляма на карце Еўропы. Польшча застаецца самай забруджанай краінай ва ўсім Еўрапейскім Саюзе. І пакуль гэта не зʼяўляецца прыярытэтам для тых, хто ва ўладзе, пакуль пытанне паляпшэння якасці паветра будзе маргіналізавана, мы будзем працягваць дыхаць паветрам, якое ўяўляе рэальную пагрозу для нашага здароўя і жыцця.
У гэтым годзе зроблены вялікі націск на адукацыю і на тое, каб муніцыпалітэты не толькі ўсталёўвалі мабільныя лёгкія ў сваіх населеных пунктах, але і праводзілі адукацыйныя мерапрыемствы ў школах, паліклініках, сярод пенсіянераў. Мэта ў тым, каб штучныя лёгкія былі не толькі візуальным аспектам, але і суправаджаліся пэўным абуджэннем усведамлення ў супольнасцях, дзе гэтыя лёгкія ўсталяваныя.
Гэта важна, бо адукацыя працуе, гаворыць Пётр Сяргей:
- Адукацыя працуе, і гэтыя лёгкія сапраўды выдатна спраўляюцца з павышэннем дасведчанасці. У нас ёсць вэб-камеры, якія сочаць за гэтымі лёгкімі 24 гадзіны ў суткі. Мы бачым, як людзі набліжаюцца да гэтай белай тканіны, спрабуюць яе саскрэбці, спрабуюць пацерці пальцамі, спрабуюць убачыць, што гэта такое, таму што яны не могуць паверыць сваім вачам, калі іх лёгкія сёння белыя, а на наступны тыдзень шэрыя. Такім чынам, гэта, безумоўна, уплывае на тое, як мы ўспрымаем забруджванне паветра, як колер змяняецца з белага на светла-шэры і вугальна-шэры.
Нягледзячы на ўстойлівую тэндэнцыю павольнага паляпшэння якасці паветра ў Польшчы, 2024 год аказаўся анамаліяй: сярэдняя канцэнтрацыя часціц PM10 павялічылася на цэлых 7% у параўнанні з 2023 годам. Вось чаму кампанія па павышэнні дасведчанасці аб маштабе пагрозы, якую ўяўляе сабой удыханне забруджанага паветра, настолькі важная ў невялікіх муніцыпалітэтах.
Сёлета кампанія «Паглядзі, чым ты дыхаеш» праходзіць у 28 гарадах і вёсках у 13 ваяводствах. Гэта ўжо сёмае выданне адукацыйна кампаніі.
ав
слухайце аўдыё