Тут часта ўзнікаюць і ўмацоўваюцца стэрэатыпы, асабліва калі гаворка ідзе пра людзей з інваліднасцю. Многія да гэтага часу лічаць, што чалавек без нагі або на інвалідным крэсле не здольны да актыўных відаў спорту, а тым больш да вялікіх перамог. Аднак рэальнасць разбурае гэтыя ўяўленні. Яркі прыклад – жыццё і дзейнасць Лукашa Шэлігі.
Лукаш Мацей Шэліга (нар. 22 лютага 1975 г.[1]) – польскі гарналыжнік і трэнер, паралімпійскі дзеяч, з 2015 года – старшыня Польскага паралімпійскага камітэта.
У дзяцінстве ён займаўся рознымі відамі спорту, у тым ліку лыжамі, каратэ і бегам. Ён таксама быў членам моладзевай футбольнай каманды Верхнясілезскага макрарэгіёна і быў перспектыўным футбалістам. Аднак ва ўзросце 16 гадоў ён патрапіў у аварыю на матацыкле, у выніку якой страціў левую нагу. Нягледзячы на інваліднасць, ён працягваў актыўна займацца гарналыжным спортам.
Ён быў, сярод іншага, памочнікам трэнера паралімпійскай каманды па гарналыжным спорце на Паралімпійскіх гульнях 2010 года ў Ванкуверы, намеснікам кіраўніка Паралімпійскай місіі на Паралімпійскіх гульнях 2012 года ў Лондане і трэнерам-каардынатарам польскай каманды па гарналыжным спорце на Паралімпійскіх гульнях 2014 года ў Сочы. У 2013 годзе ён быў намінаваны на 11-ы конкурс «Чалавек без бар'ераў».
Запрашаем на размову з Лукашам Шэлігам аб стэрэатыпах.
Кожны сутыкаецца са стэрэатыпамі. Людзі з інваліднасцю таксама могуць сутыкнуцца з імі. З якімі стэрэатыпамі сутыкаліся вы? А можа, вы маеце справу з некаторымі і змагаецеся з імі штодня, ці, магчыма, вам даводзіцца іх аспрэчваць?
- Стэрэатыпы, вядома, існуюць у кантэксце таго, як успрымаюцца людзі з інваліднасцю. Людзі часта думаюць, што чалавек з інваліднасцю зусім не можа рабіць пэўныя рэчы, напрыклад, ён не будзе плаваць, не будзе катацца на лыжах, не будзе ездзіць на ровары. Я эфектыўна разбураю гэтыя стэрэатыпы ў свядомасці людзей. Гаворка ідзе пра ўплыў на ўсведамленне ў гэтай сацыяльнай прасторы, пра неабходнасць часцей паказваць людзей з інваліднасцю, што адбываецца ў розных медыйных прасторах. Таму што мы ўсё часцей бачым тэлесерыялы з удзелам чалавека з нейкай інваліднасцю, бо 15-20% насельніцтва свету вызначаецца як чалавек з абмежаванымі магчымасцямі.
Лукаш Шэліга гаворыць, што паралімпійскі спорт спрашчае змены ў мысленні аб тым, што можа чалавек з інваліднасцю.
- Вядома, кожны раз, калі гэты стэрэатып разбураецца, я бачу здзіўленне на твары чалавека ад таго, што можна рабіць пэўныя рэчы, нягледзячы на адсутнасць нагі. Ці ў выпадку некаторых маіх сяброў, якія карыстаюцца інваліднымі каляскамі, сляпыя ці людзі на мыліцах. І тады ўся напружанасць знікае, бо аказваецца, што мы такія ж карыстальнікі пэўнай грамадскай прасторы, як і ўсе астатнія.
Польшча – краіна з велізарнай колькасцю футбольных заўзятараў. Мужчынская нацыянальная зборная людзей з ампутацыяй квітнее.
- Гэта праўда, не толькі футбол для людзей з ампутацыямі, але і ў футбол для сляпых. Гэта выдатныя прыклады. Нашы футбалісты з ампутацыямі зараз уваходзяць у сусветную эліту, задаюць стандарты для гэтага віду футбола ва ўсім свеце. Можна прайграць, але трэба пакінуць сваё сэрца на полі. І калі я гляджу матчы, ці то футбол для людзей з ампутацыямі ці футбол для сляпых, я бачу, што нашы паралімпійскія гульцы, аддаюцца напоўніцу. І мне часам гэтага не хапае ў гэтым камерцыйным відзе спорту. Што робяць харваты, калі гуляюць за сваю зборную? Існуе забарона на атрыманне грошай за такія выступы. Грошы зарабляюць у клубах. Сродкі, якія павінны былі быць выдзелены харвацкім гульцам, ідуць на дабрачыннасць. І я думаю, што гэта таксама цікавы арыенцір, які нашы гульцы, напэўна, ведаюць, але не вельмі добра. І яны, вядома, не ўспрымаюць гэта як нейкі прыклад, але да пэўных рэчаў трэба дарасці.
Гісторыі такіх спартоўцаў, як Лукаш Шэліга, даказваюць, што дзякуючы паралімпійскаму спорту ў чалавеку можна бачыць не абмежаванні, а магчымасці. І чым часцей мы будзем гаварыць і паказваць прыклады паралімпійскіх дасягненняў, тым хутчэй у грамадстве замацуецца разуменне: інваліднасць – гэта не перашкода, а толькі яшчэ адна акалічнасць, якая не вызначае патэнцыял чалавека.
PR/ав