Нобелеўскую прэмію па эканоміцы за 2025 год атрымалі вучоныя, чые даследаванні растлумачылі, як інавацыі і тэхналагічны прагрэс спрыяюць росту дабрабыту ў грамадстве.
Палова прэміі дасталася Джоэлу Мокіру з Паўночна-Заходняга ўніверсітэта ЗША. Другую палову падзялілі паміж сабой Філіп Агіён з французскага Калеж дэ Франс і Пітэр Хоўіт з Лонданскай школы эканомікі.
«За апошнія два стагоддзі свет упершыню ў гісторыі назіраў устойлівы эканамічны рост. Гэта дазволіла мільёнам людзей выбрацца з беднасці і заклала падмурак нашага дабрабыту. Лаўрэаты — Джоэл Мокір, Філіп Агіён і Пітэр Хоўіт — патлумачылі, як інавацыі становяцца рухавіком далейшага прагрэсу», — абвясціў вердыкт генеральны сакратар Каралеўскай шведскай акадэміі навук Ганс Элегрэн.
Джоэл Мокір нарадзіўся ў сям’і галандскіх яўрэяў, якія перажылі Халакост. Дзяцінства правёў у Хайфе пад апекай маці. Эаканаміст атрымаў ступень бакалаўра гісторыі і эканомікі ў Ерусалімскім універсітэце, а магістарскую і доктарскую — у Ельскім універсітэце. З 1974 года выкладае ў Паўночна-Заходнім універсітэце (ЗША) і з’яўляецца прафесарам Школы эканомікі Тэль-Авіўскага ўніверсітэта.
Філіп Агіён родам з Парыжа. Ён атрымаў ступені магістра і доктара ў Сарбоне, а таксама абараніў доктарскую працу па эканоміцы ў Гарвардскім універсітэце. Працягвае навуковую дзейнасць у Калеж дэ Франс, бізнес-школе і даследчым інстытуце INSEAD, а таксама ў Лонданскай школе эканомікі і палітычных навук.
Пітэр Хоўіт, ураджэнец Таронта, скончыў універсітэт Макгіла (бакалаўр), універсітэт Заходняга Антарыё (магістр), а доктарскую ступень атрымаў у Паўночна-Заходнім універсітэце. Сёння працуе ў Браўнаўскім універсітэце ў штаце Род-Айлэнд.
Нагадаем, у 2024 годзе прэмію атрымалі Дарон Асэмоглу, Джэймс Робінсан і Сайман Джонсан — таксама за даследаванні ролі інстытутаў і тэхналагічнага развіцця ў эканамічным росце.
Асаблівасці прэміі
Эканоміка — адносна маладая навука, і ў тастаменце Альфрэда Нобеля яна не згадвалася. Прэмія па эканоміцы з’явілася толькі ў 1968 годзе, калі Цэнтральны банк Швецыі перадаў буйны фінансавы ўнёсак Нобелеўскаму фонду з нагоды свайго 300-годдзя. Таму фармальна яна не ўваходзіць у спіс класічных нобелеўскіх прэмій, але ўручаецца па тых жа правілах і на той жа цырымоніі.
Першыя лаўрэаты — галандзец Ян Тынберген і нарвежац Рагнар Фрыш — былі адзначаныя за піянерскія працы ў галіне эканаметрыі і мадэлявання эканамічнай дынамікі.
Эканаміст польскага банка Pekao S.A. Себасцьян Рой адзначае, што такой узнагародай значна павышаецца міжнародны прэстыж не толькі самаго навукоўца, але і установы, дзе працуе лаўрэат:
«Нават не самая прэстыжная навуковая прэмія прыводзіць да рэзкага росту вядомасці і цытаванасці. Ужо праз некалькі гадоў пасля ўзнагароды лаўрэат можа разлічваць на павелічэнне колькасці спасылак на свае працы на дзясяткі і сотні працэнтаў».
Паводле эксперта, у апошнія гады прэмію прысуджалі, між іншым, за даследаванні фінансавых крызісаў, уплыву прававых інстытутаў на эканамічны рост і за развіццё тэорыі гульняў.
Прэмія прадугледжвае грашовае ўзнагароджанне ў памеры каля 1 мільёна долараў і залаты медаль асаблівага кшталту.
Нагадаем, што ў пятніцу, 10 кастрычніка, Нобелеўскую прэмію міру атрымала лідарка венесуэльскай апазіцыі Марыя Карына Мачада, а Нобелеўскай прэміяй па літаратуры быў уганараваены венгерскі пісьменнік Ласла Краснагоркаі.
iar/pr/эж