Паводле звестак Памежнай службы, у першым квартале гэтага года з краіны было выслана больш за 300 грамадзян Беларусі. У жніўні тэма дэпартацыі беларусаў стала на пэўны момант элементам агульнанацыянальнай дыскусіі. Аднак, калі параўнаць з мінулым годам, колькасць дэпартацый беларусаў з Польшчы крыху запаволілася.
У першай палове бягучага году беларусы былі другімі па частаце высылкі замежнікамі пасля грамадзян Грузіі. Польская Памежная служба прыводзіла наступныя лічбы, што ў першым квартале 2025-га года з краіны было выслана 326 грамадзян Беларусі, 23 з якіх былі дэпартаваны прымусова.
На пачатку жніўня ў польскіх СМІ шырока абмяркоўвалася неабходнасць дэпартаваць з Польшчы людзей з грамадзянствам Беларусі ці Украіны ў выпадку парушэнняў законаў.
Трыгерам да такіх заклікаў стаў канцэрт беларускага рэпера Макса Каржа на Нацыянальным стадыёне ў Варшаве. Падчас імпрэзы адзін з удзельнікаў, украінец, размахваў чырвона-чорным сцягам, а другі прынёс на арэну ўкраінскі сцяг з сімвалам палка «Азоў». Частка публікі пераскоквала праз агароджу ды штурхалася з аховай. Палітыкі, у тым ліку прэм'ер-міністр Дональд Туск казалі пра тое, што тым хто ўсчаў бойку з ахоўнікамі давядзецца пакінуць краіну. Загад пакінуць краіну пасля канцэрта Макса Каржа: «Выключна жорсткае пакаранне», напісала ў адказ «Gazeta Wyborcza».
У выніку паводле звестак TOK FM, пасля канцэрта беларускага рэпера Польшчу пакінулі 23 замежнікі (украінцы ды беларусы), 13 з якіх былі вымушаныя з'ехаць, 10 — добраахвотна пакінулі краіну. У спіс замежнікаў, чыё знаходжанне ў Польшчы непажаданае, дададзены звесткі яшчэ 30 асоб.
З актуальнай інфармацыі польскіх памежнікаў вынікае, што з пачатку года менш за тысячу беларусаў былі дэпартаваныя з Польшчы. Фіксуецца скарачэнне каля 11%, кажа паручнік Конрад Швед з Галоўнай камендатуры Памежнай аховы (SG).
— Што тычыцца, выкананых рашэнняў, якія абавязваюць грамадзян Беларусі да вяртання, толькі ў гэтым годзе да канца верасня яны былі вынесеныя ў дачыненні да 955 чалавек. 863 беларусы самі дабравольна выехалі з Польшчы, а прымусова мы вывезлі на мяжу 92 асобы. Калі параўнаць з мінулымі гадамі, летась такіх рашэнняў было 1075, то бок мы канстатуем змяншэнне на 11%.
Асноўныя прычыны дэпартацыі – гэта нелегальнае знаходжанне ды нелегальная працаўладкаванне ў Польшчы, тлумачаць польскі памежнік.
— Што тычыцца самой працэдуры выдалення, гэта форма адміністрацыйнай працэдуры, якая праводзіцца не толькі ў дачыненні да грамадзян Беларусі, але і ў дачыненні да ўсіх замежнікаў, якія пражываюць у Польшчы і не адпавядаюць умовам легальнага пражывання, або чыё знаходжанне лічыцца непажаданым Польшчай. Важна таксама, што кожная такая працэдура праводзіцца індывідуальна для кожнага замежніка, а не калектыўна. Што тычыцца падстаў для выдачы такога рашэння, да іх у першую чаргу адносяцца сітуацыі, калі замежнік добраахвотна не пакідае тэрыторыю Польшчы ў тэрміне пазначаным у рашэнні аб выдаленні. Замежнік можа таксама знаходзіцца ў Польшчы незаконна. Напрыклад, у яго няма дзеючай візы або іншага дакумента, які дазваляе ўезд або знаходжанне. Калі ён перавышае дазволены тэрмін знаходжання ў краінах Шэнгенскай зоны, бывааюць сітуацыі, калі замежнікі працуюць нелегальна, і тады такое рашэнне таксама выдаецца. Але ёсць і сітуацыі, калі гэта проста неабходна з меркаванняў нацыянальнай абароны або бяспекі або аховы грамадскай бяспекі і парадку.
Якія наступствы такога рашэння? Дэпартаваны чалавек не зможа потым гадамі прыехаць у Польшчу ці ЕС?
— Гэта залежыць у першую чаргу ад абставін выдалення. Абавязак вяртання можа быць добраахвотным або прымусовым. Добраахвотны абавязак — гэта абавязак, пры якім замежнік атрымлівае рашэнне, у якім вызначаецца тэрмін, да якога ён павінен пакінуць Польшчу. Калі ён добраахвотна не пакідае Польшчу, тады выдаецца рашэнне аб яго прымусовым выдаленні. Мы таксама можам вынесці такое рашэнне, калі існуе верагоднасць уцёкаў замежніка, або калі яго далейшае знаходжанне ўяўляе пагрозу для нацыянальнай абароны або бяспекі, або для аховы грамадскай бяспекі і парадку. У гэтых выпадках можа быць уведзеная забарона на паўторны ўезд у Польшчу і іншыя дзяржавы Шэнгенскай зоны. Дыяпазон магчымасцей тут даволі шырокі, бо мы можам выдаваць такую забарону на ўезд на тэрмін ад шасці месяцаў да, у некаторых выпадках, да 10 гадоў.
Што робіцца ў складаных выпадках: напрыклад, чалавек сталага ўзросту, сям'я якога знаходзіцца ў Польшчы, у Беларусі яму пагражае пераслед. Што робіцца ў такіх сітуацыях? Ці ёсць нейкая магчымасць адмены выдалення?
— Кожны выпадак разглядаецца індывідуальна Памежнай службай. Закон аб замежніках прадугледжвае магчымасць легалізацыі знаходжання ў такіх складаных выпадках. Аднак тут цяжка прапанаваць канкрэтныя рашэнні, калі мы не ведаем канкрэтнай сітуацыі замежніка. Таму, як я ўжо казаў, індывідуальны падыход, які абавязана выкарыстоўваць Памежная служба, сапраўды важны, і тады мы сапраўды разглядаем, ці ёсць падставы для выдачы рашэння аб выдаленні. Тое ж самае тычыцца забароны на паўторны ўезд, таму што гэта не абавязкова азначае, што калі замежнік мае канкрэтную забарону на паўторны ўезд у Польшчу, то гэтая забарона не можа быць знятая.
Ці ў такім выпадку ўсё павінна ісці праз суд?
— Не, бо калі справа даходзіць да адмены забароны на ўезд, орган Памежнай службы, які выдаў рашэнне аб абавязку і наклаў забарону, можа адмяніць забарону на ўезд. Аднак тут важна, каб былі выкананыя пэўныя ўмовы. Напрыклад, замежнік павінен выканаць абавязацельствы, якія вынікаюць з рашэння аб выдаленні, або яго паўторны ўезд у Польшчу ці іншыя краіны Шэнгена абумоўлены абгрунтаванымі абставінамі, напрыклад, гуманітарнымі. Часам можа быць прадастаўленая і дапамога ў добраахвотным вяртанні. Ёсць шмат магчымасцей.
Адкуль Памежная служба збірае інфармацыю: на падставе судовага рашэння або рашэння іншых дзяржаўных органаў, ці, напрыклад, можа дзейнічаць на падставе інфармацыі, атрыманай, ад так званых сігналістаў?
— Калі гаворка ідзе пра адміністрацыйныя працэдуры, накіраваныя на вынясенне рашэння аб выдаленні замежніка, Памежная служба можа выкарыстоўваць розную інфармацыю. Нашы дзеянні не абмяжоўваюцца інфармацыяй, атрыманай з судоў. Мы таксама збіраем інфармацыю ад грамадзян, а таксама праводзім уласную аператыўную і разведвальную дзейнасць. Часта, грунтуючыся на ўласнай інфармацыі, мы ладзім дзеянні, непасрэдна звязаныя з праверкай законнасці знаходжання замежніка або праверкай законнасці працаўладкавання, што ў канчатковым выніку можа прывесці да ўзбуджэння працэдуры выдалення.
Размаўляў Юры Ліхтаровіч