29 кастрычніка, першы дзень украінскага ацяпляльнага сезона, пачаўся як і любы іншы дзень. Мясцовыя ўлады і камунальныя прадпрыемствы паведамілі пра пашкоджанні энергетычнай інфраструктуры ў выніку расійскіх абстрэлаў. Ці Украіну чакае найгоршы ацяпляльны сезон вялікай вайны?
У апошнія тыдні Расія ўзмацніла свае атакі на ўкраінскі энергетычны сектар. Гэта не новая сітуацыя – у папярэднія гады, напярэдадні зімы, прайшла хваля масіраваных абстрэлаў электрастанцый і цеплавых электрастанцый, трансфарматарных станцый і ліній высокага напружання. Гэтыя атакі былі накіраваны на тое, каб зрабіць жыццё жыхароў горшым, зламаць іх маральны дух, стварыць падставы для абвінавачванняў уладаў у недастатковай абароне ад атакаў, парушыць прамысловую дзейнасць і гэтак далей. Гэта надалей працягваецца, але ёсць і некаторыя навінкі.
Па-першае, Расія змяніла сваю тактыку і атакуе па-іншаму: выкарыстоўвае большую колькасць беспілотнікаў і ракет, чым у папярэднія гады, і канцэнтруе ўдары на канкрэтных цэлях у рэгіёнах. Гэта дазваляе знясіліць сродкі супрацьпаветранай абароны і павялічвае шкоду, выкліканую лакальнымі адключэннямі электраэнергіі (напрыклад, у Харкаве). Па-другое, гэта атака на газавую інфраструктуру. У папярэднія гады абстрэлы кампрэсарных станцый і здабыўных аб'ектаў былі спарадычнымі, але ў цяперашні час відавочнай мэтай зʼяўляецца параліч працы газавых радовішчаў у Палтаўскай вобласці (дзе сканцэнтравана ўкраінская газавая прамысловасць) і ў заходняй частцы краіны, а таксама вывядзенне з ладу газаачышчальныя ўстаноўкі – хутчэй за ўсё, дрэнна абароненыя. У кастрычніку Bloomberg паведаміў, што Украіна нібыта страціла да 60% сваіх газаздабыўных магутнасцей.
Крэмль мадэрнізаваў свае атакі, але Кіеў таксама засвоіў урокі папярэдніх гадоў. Краіна лепш падрыхтавалася да зімы, чым год таму, як з пункту гледжання стратэгічных запасаў сыравіны, так і абароны крытычна важнай інфраструктуры. У верасні Міністэрства энергетыкі запэўніла, што ўсталяваная магутнасць перавышае 17 ГВт, што, хутчэй за ўсё, дастаткова для задавальнення попыту. Гэта можа пацвярджацца тым фактам, што восенню Украіна нават перыядычна прадавала лішкі энергіі за мяжу. Гэта сведчыць аб тым, што шкода, нанесеная агрэсарам, была не такой значнай, як ацэньвалася, або што рамонтныя работы і аднаўленне магутнасцей адбываліся хутчэй і больш маштабна, чым чакалі эксперты.
Ускосна гэта пацвярджаецца практыкай абстрэлаў – расіяне часта паўторна атакуюць абʼекты, якія раней лічыліся пашкоджанымі (напрыклад, нафтаперапрацоўчы завод у Крэменчуку, электрастанцыя каля Харкава), што азначае, што не ўсе магутнасці былі знішчаны або адноўлены без апублічвання інфармацыі. У выпадку з газам, здаецца, ключом зʼяўляецца забеспячэнне сродкаў для яго закупак за мяжой. Гэтая сума ацэньваецца прыкладна ў 2 мільярды долараў і 4-6 мільярдаў кубічных метраў газу. Гэта значная сума, якой Украіна не мае, але дапамога ад ЕБРР (Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця), ЕІБ (Еўрапейскага інвестыцыйнага банка) і ўрада Нарвегіі ўжо некаторы час на гарызонце. У сваю чаргу тэхнічныя магчымасці перасылу на мяжы з Польшчай і Славакіяй даступныя, як і месца ў падземных газасховішчах, размешчаных пераважна ў заходняй частцы краіны.
Імпарт электраэнергіі і газу з ЕС здаецца не знаходзіцца пад пагрозай, нават калі ключавымі пастаўшчыкамі або транзітнымі краінамі зʼяўляюцца суседзі, з якімі Украіна мае напружаныя адносіны: Венгрыя і Славакія. Нягледзячы на іх жорсткую рыторыку, якая часам мяжуе з шантажам, стаўкай зʼяўляюцца значныя сумы, асабліва на пастаўкі электраэнергіі ў рамках так званай надзвычайнай дапамогі.
Аднак застаецца незразумелым, як Украіна справіцца са зменай расійскай тактыкі. Калі Расія працягне свае масіраваныя атакі на энергетычную інфраструктуру – няма ніякіх прыкмет таго, што яны спыняцца – і надворʼе не будзе такім спрыяльным, як у папярэднія гады, гэта можа быць самая цяжкая зіма для абаронцаў з пачатку вайны.
Тадэвуш Іваньскі, кіраўнік групы Беларусі, Украіны і Малдовы ў Цэнтры ўсходніх даследаванняў. У 2006-2011 гадах працаваў у Польскім радыё для замежжа.