Bitwa pod Zieleńcami i Virtuti Militari dla najdzielniejszych

18 czerwca 1792 roku wojska polskie pokonały Rosjan w bitwie pod Zieleńcami.

Wojska rosyjskie wkroczyły do Polski pod pretekstem udzielenia "przyjacielskiej" pomocy wszystkim zagrożonym tyranią i absolutyzmem Sejmu Wielkiego. O pomoc poprosili przywódcy konfederacji targowickiej.

Armia Rzeczpospolitej była w fazie organizacji. Spodziewano się wojny. Gorączkowo powiększano stan liczbowy i uzbrojenie, jednak czasu było niewiele. Armia rosyjska liczyła ponad 100 tysięcy żołnierzy. Wojska Rzeczpospolitej mogły wystawić około 60 tysięcy.

Dowódca armii koronnej został bratanek króla książę Józef Poniatowski. Na czele jednej z podległych mu dywizji stanął gen. Tadeusz Kościuszko, zaś armię litewska prowadził książę Ludwik Wirtemberski. Zdrada tego ostatniego znacznie skomplikowała sytuację wojsk polskich.

Na froncie południowym Poniatowski dążył do koncentracji sił i skrócenia frontu. Podczas odwrotu w kierunku Ostrowa 18 czerwca doszła do bitwy pod Zieleńcami.

11-tysięczny korpus rosyjski pod wodzą gen. Irakija Morkowa zaatakował polski oddział pod dowództwem gen. Ludwika Trokina i gen. Józefa Zajączka. Co ciekawe, obaj polsko-litewscy dowódcy później przeszli na rosyjską stronę.  Trokin związał się z konfederacją barską i złożył przysięgę wierności carycy Katarzynie, zaś Zajączek zakończył karierę jako namiestnik marionetkowego Królestwa Polskiego, które utworzono po klęsce Napoleona.

Kilknij w obrazek i dowiedz się więcej o próbach ratowania ojczyzny przez Polaków:

Rosyjski dowódca był przekonany, że dopadł mały konwój i niewielkim kosztem zdoła odciąć Polakom drogę odwrotu. Atak kawalerii i kozaków przełamał pierwsza linię wojsk polskich, jednak błyskawiczne zapełnienie luki i atak piechoty pod wodzą samego ks. Poniatowskiego oraz samorzutna interwencja polskiej artylerii skutecznie powstrzymały ataki jegrów nacierających od południa. Silne kontruderzenie zmusiło Rosjan do ucieczki.

Do zwycięstwa pod Zieleńcami przyczynił się także Tadeusz Kościuszko, którego dywizja osłaniała armię i opóźniała pościg. Nie pozwolił na okrążenie wojsk Poniatowskiego.

Sukces bardzo uradował króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Z okazji zwycięskiej bitwy zrealizował przygotowany w tym czasie projekt ustanowienia słynnego odznaczenia Virtuti Militari. 20 złotych i 40 srebrnych krzyży Virtuti Militari trafiło do najwaleczniejszych oficerów, podoficerów i szeregowych żołnierzy.

bm