Konstytucja 3 maja. "Początkowo była to tajemnica małego gremium"
W walce wsławili się dowódcy: książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko. To oni byli pierwszymi kawalerami orderu.
Zieleńce to wieś leżąca obecnie na terenie Ukrainy w obwodzie chmielnickim. - Siły obu stron były wyrównane, ok. 5-7 tysięcy - mówi historyk, dr Krzysztof Jabłonka. Przypomina, że najazd armii carskiej rozpoczął się prawie rok po uchwaleniu Konstytucji 3 maja. Bitwa pod Zieleńcami początkowo wydawała się przegrana, ponieważ niedoświadczeni i nieostrzelani polscy żołnierze nie wytrzymywali ataków żołnierzy rosyjskich.
08:06 Jedynka-27-04-2021-eureka-virtuti-militari.mp3 Historia orderu Virtuti Militari (Eureka/Jedynka)
Konfederacja targowicka - symbol zdrady narodowej
Jednak manewry polskich oficerów doprowadziły do okrążenia Rosjan, a ci zaczęli w popłochu się wycofywać. Kiedy już wycofali się na pewną odległość i zaczęli świętować, w ich mniemaniu, zwycięstwo, nadciągnął Tadeusz Kościuszko i ostrzelał wroga z armat. - Rosjanie drugi raz musieli się wycofać - podkreśla historyk.
Krzysztof Jabłonka zwraca uwagę, że zwycięstwo pod Zieleńcami nie mogło być wykorzystane, gdyż zdradziły Polskę Prusy. - Cała konstytucja majowa była oparta na sojuszu z Prusami, którzy chcieli zaszkodzić Rosji. I nagle ten sojusz się zawalił - mówi. Bo Prusy zaproponowały Rosji rozbiór Polski.
W czasie rozbiorów noszenie orderu było zakazane, a samo odznaczenie zostało zniesione decyzją Sejmu Grodzieńskiego. - Medal przetrwał, bo był poświęcony męstwu i cnocie wytrwałości, sprawie narodowej, w którą nikt już w Europie nie wierzył oprócz garstki zapaleńców tworzących legiony - zauważa gość Programu 1 Polskiego Radia. I legiony, kiedy w 1807 roku znalazły się w Polsce, zostały odznaczone Virtuti Militari.
Wygląd orderu się zmieniał, a pod koniec powstania listopadowego w 1831 roku sejm powstańczy, który opuszczał Zakroczym, uchwalił Gwiazdę Wytrwałości. - Jakby dodatek do Virtuti Militari - mówi. Odznaczenie przyznawane miało być tym, którzy wykażą szczególne męstwo, nie tylko w walce niepodległościowej, ale także zachowując szeroko rozumianą polskość.
Medal został przywrócony w odrodzonej Polsce decyzją Naczelnika Józefa Piłsudskiego. Przyznawano go również po 1945 roku. - Chociaż został zhańbiony, bo nadawano go osobom, które najmniej się do tego nadawały, na przykład sowieckim marszałkom i generałom - ocenia historyk. Ale nadawał go też rząd na uchodźstwie, m.in. powstańcom warszawskim. Order dawał przywilej bycia pochowanym w alei odznaczonych tym orderem.
Czytaj także:
***
Tytuł audycji: Eureka
Prowadziła: Dorota Truszczak
Gość: dr Krzysztof Jabłonka (historyk, autor książki "100 polskich bitew na lądzie, morzu i w powietrzu")
Data emisji: 27.04.2021
Godzina emisji: 19.30
ag