28 lutego 1782 roku w Bierach na Śląsku Cieszyńskim urodził się Józef Bożek. Oprócz budowania maszyn parowych zasłynął także konstruowaniem protez kończyn.
Pomysłowy konstruktor
Jego pochodzenie jest sporne – obecnie uważa się go za polsko-czeskiego wynalazcę. Józef Bożek wychował się w polskiej rodzinie, ale Śląsk Cieszyński znajdował się wówczas w granicach monarchii habsburskiej i sąsiadował z Czechami. Bożek w młodym wieku opuścił rodzinne strony i większą część życia spędził w Pradze, w której też skonstruował wszystkie swoje wynalazki.
Po ukończeniu gimnazjum w Cieszynie wyjechał na studia do Brna, w którym uczył się matematyki. W 1805 roku przeniósł się do Pragi, w której objawił się jego talent konstruktorski. Rozpoczął pracę jako majster w warsztatach mechanicznych nowo utworzonej Politechniki w Pradze. Sprawdzianem umiejętności Bożka przed podjęciem pracy było skonstruowanie sekundowego zegara astronomicznego.
Najbardziej zasłynął z budowania maszyn parowych, ale oprócz tego był również autorem m.in. elewatora zbożowego, maszyny do przystrzygania sukna oraz automatycznego warsztatu tkackiego. Józef Bożek stworzył również pierwsze protezy, które stały się zbawieniem dla okaleczonych weteranów wojen napoleońskich.
– Przyniosły mu prawdziwą sławę. W 1814 roku zrobił dla rosyjskiego oficera protezę ręki, która umożliwiała nawet pisanie. Nie wiadomo ile ich dokładnie wykonał, ale szacuje się, że około kilkuset. Jego protezy były wówczas najdoskonalsze w Europie, a może nawet i na świecie – powiedział mówił historyk techniki Piotr Zarzycki w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Eureka extra".
04:12 Eureka extra Józef Bożek.mp3 – Ten polsko-czeski wynalazca był jednym z największych wynalazców swoich czasów w Europie. Jego zapomniane dokonania są przecież do dziś wykorzystywane – powiedział historyk techniki Piotr Zarzycki w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Eureka extra". (PR, 23.07.2018)
Zafascynowany energią pary
Na przełomie 1814 i 1815 roku skonstruował swoją pierwszą maszynę parową, która mogła napędzać aż 25 różnych mechanizmów. Maszyna była pokazywana specjalistom, ale Bożek postanowił stworzyć coś, co zaznajomi szeroką publiczność z możliwościami wykorzystania energii pary wodnej.
– W pewnym momencie skoncentrował swoją karierę wynalazczą na silniku parowym. Bożek był chyba pierwszym Polakiem, który skonstruował parowo-mobil, czyli pojazd z silnikiem parowym. Jeździł po ulicach Pragi i wzbudzał olbrzymią sensację, był to trzeci tego typu pojazd na świecie – mówił Piotr Zarzycki w audycji z 2018 roku.
Dla Józefa Bożka to jednak wciąż było mało. Wynalazca próbował skonstruować jeszcze bardziej spektakularny pojazd. Bożek wpadł na pomysł zbudowania łodzi parowej, który udało mu się zrealizować w 1817 roku. Była to pierwsza tego typu konstrukcja na świecie.
– Żeby móc ją wykonać, zaciągnął pożyczkę. Zamiarem jego było, aby odpłatnie przewozić pasażerów. W dniu, kiedy miała nastąpić inauguracja, wybuchł pożar na łodzi. Niektórzy z historyków twierdzą, że został podpalony, ponieważ przewoźnicy prascy obawiali się, że takie monstrum wzbudzające olbrzymie zainteresowanie odbierze im chleb. Jednocześnie pieniądze ze sprzedanych biletów zostały skradzione. Był to olbrzymi cios dla Bożka, przez który oszalał i zniszczył wszystkie swoje wynalazki, a łącznie było ich 29 – opowiadał Piotr Zarzycki.
Józef Bożek zmarł przedwcześnie w biedzie i zapomnieniu 21 października 1835 roku w Pradze.
sa