"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Huba i hubka - co mają wspólnego z gębą?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem zajmiemy się hubą i hubką. Hubka to nie tylko zdrobnienie słowa "huba", to także jej sproszkowana forma.  

Huba to grzyb, który znajdujemy na pniach brzóz, buków albo jodeł.

Foto: Shutterstock/Piotr Wytrazek

• Zanim wymyślono zapałki do rozpalania ognia używano hubki, krzemienia i krzesiwa. 
• Hubka oznaczała wysuszoną i sproszkowaną hubę, czyli grzyba, którego odnajdujemy na pniach drzew. 
• Samo słowo "huba" jest XV-wiecznym bohemizmem.
• Etymologicznie czeska huba jest tożsama z polską "gębą".

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdzamy słowa "huba i hubka". 

Autorzy strony NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty - dodaj do ulubionych" piszą tak: "Mam krzemień grzeczny, hubkę suchą i krzesiwo z przedniej stali" - zapewniał Kmicic przeora klasztoru jasnogórskiego, gdy się do wysadzenia szwedzkiej kolubryny szykował. Że do skrzesania ognia potrzebne były krzemień i krzesiwo - to wiemy, że "grzeczny" oznaczało "dobry, doskonały" - tego się domyślamy, ale czym tak naprawdę była hubka? Hubka, która wraz z krzemieniem i krzesiwem stanowiła komplet niezbędny do rozpalenia ognia, była to po prostu wysuszona i sproszkowana huba - ta, którą znajdujemy na pniach brzóz, buków albo jodeł. Tak przygotowana huba stanowiła znakomity materiał łatwopalny. Samo słowo "huba" jest XV-wiecznym bohemizmem, czyli dawnym zapożyczeniem z języka czeskiego. Etymologicznie czeska huba jest tożsama z polską "gębą": w czeskim huba przeszła przekształcenia strukturalne i znaczeniowe i rozdzieliła się na dwa wyrazy: huba "paszcza" i houba "grzyb"; w polskim "gęba" pozostała "gębą", ale rozwinęła się też w "gąbką" (taką do mycia).

Posłuchaj

01:49 czwórka pierwsze słyszę 21.09.2023 ojczysty huba i hubka.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Czym są huba i hubka? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

 ___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj