Беларуская Служба

Гісторык: Беларускія хрысціянскія дэмакраты ў даваеннай Польшчы захоўвалі ідэалы 25 Сакавіка

22.04.2021 10:02
Аляксандр Пагарэлы расказвае, што Беларуская хрысціянская дэмакратыя ў даваеннай Польшчы адназначна выступала за незалежнасць Беларусі.
Аўдыё
  • "Варшаўскі мост". А.Пагарэлы пра БХД.
    . 1927 .
Удзельнікі з'езда БХД у Вільні. 1927 г.Commons.wikimedia.org/Public domain

Ідэя самастойнай беларускай дзяржавы, якая ўпершыню прагучала 25 сакавіка 1918 года — падчас абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі, працягвала жыць у наступныя дзесяцігоддзі на заходнебеларускіх землях даваеннай Польшчы.

Пасля далучэння заходнебеларускіх зямель да Польшчы, што афіцыйна было замацавана Рыжскім мірным дагаворам 1921 года паміж Савецкай Расіяй, Савецкай Украінай і Польшчай, ідэя незалежнасці Беларусі не была спісана ў архіў. Існавала Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі на частцы ўсходнебеларускіх зямель. Але і ў Заходняй Беларусі былі сілы, якія адстойвалі “пад Польшчай” ідэалы беларускай дзяржаўнасці. Бадай найбольш паслядоўнай у гэтым была партыя Беларуская хрысціянская дэмакратыя.

Аляксандр Пагарэлы, гісторык з Гродна, дактарант Інстытута славістыкі Польскай акадэміі навук:Ідэя незалежнасці Беларусі не сыходзіла са старонак выданняў БХД. У 1929 г. Альбін Стаповіч выдаў брашуру “Беларусы і дзяржаўная незалежнасьць”. Цяжка знайсці іншую ўплывовую палітычную сілу на вёсцы, якая б так адназначна выступала за нацыянальную незалежнасць беларусаў, як БХД.

Аляксандр Пагарэлы адзначае, што беларускія нацыянальныя каштоўнасці былі блізкія і іншым палітычным партыям у Заходняй Беларусі, нават пракамуністычным, як Беларуская сялянска-работніцкая грамада:

Аляксандр Пагарэлы:БСРГ выступала і пад бела-чырвона-белым сцягам, “Пагоняй”, але на палітычным узроўні было ясна, што БСРГ адыходзіла да прасавецкіх настрояў. У дзейнасці Кампартыі Заходняй Беларусі ідэя незалежнасці Беларусі не была прыярытэтнай, яна змагаліся за далучэнне Заходняй Беларусі да БССР.

25 сакавіка 1918 года была абвешчана незалежнасць Беларускай Народнай Рэспублікі. Аляксандр Пагарэлы адзначае, што ў публікацыях Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі гэта падзея не знайшла адлюстравання ў станоўчым ключы.

Аляксандр Пагарэлы:Беларускія хрысціянскія дэмакраты захоўвалі вернасць ідэалам 25 Сакавіка, яны выказваліся за незалежнасць Беларусі ў этнаграфічных граніцах беларусаў.

Аляксандр Пагарэлы расказвае, што нават у 1930-я гады з’яўляліся польскія публіцысты, якія ўсур’ёз адносіліся да перспектыў беларускай дзяржаўнасці.

Аляксандр Пагарэлы:Адальф Бахэньскі ў сваёй кнізе “Паміж Расіяй і Германіяй” прабадчыў распад СССР і ўтварэнне незалежных Беларусі і Украіны.

Аляксандр Пагарэлы напамінае, што ў 1920-1930-я гады ідэя беларускай незалежнасці разглядалася як антыдзяржаўная ў адносінах да тых краін, у склад якіх уваходзілі беларускія землі, у прыватнасці, Польшчы і СССР.

Аляксандр Пагарэлы:Дзеячы партыі Беларуская хрысціянская дэмакратыя, якія захоўвалі і папулярызавалі ідэалы незалежнасці Беларусі, гэта: Адольф Клімовіч, Альбін Стаповіч, ксяндзы Адам Станкевіч і Вінцэнт Гадлеўскі.

Аляксандр Пагарэлы адзначае, што дзеячы партыі Беларуская хрысціянская дэмакратыя ўсведамлялі, што шлях да незалежнасці Беларусі будзе доўгі і таму рабілі тое, што было магчыма ў тых умовах, у якіх апынуліся беларусы ў складзе Польшчы ў 1920-1930-я гады.

Віктар Корбут

Слухайце аўдыё

Больш на гэтую тэму: Варшаўскі мост

Гісторык: Бела-чырвона-белы сцяг замацаваўся як нацыянальны ў Заходняй Беларусі

08.04.2021 10:02
Бела-чырвона-белы сцяг падчас Другой сусветнай вайны выкарыстоўваўся пераважна на заходнебеларускіх землях як спадчына даваеннай традыцыі.