Лішкі непрададзенага за сезон адзення і тканін (ад 25 да 40% вытворчасці!) і ўжыванае адзенне трапляюць на звалкі. Еўрапейскі парламент зацвердзіў новыя правілы, накіраваныя на скарачэнне харчовага марнатраўства і абмежаванне негатыўнага ўплыву тэкстыльнай прамысловасці на навакольнае асяроддзе, піша money.pl.
Рэгламенты павінны ўступіць у сілу ў бліжэйшыя месяцы і абавяжуць краіны-члены ўкараніць канкрэтныя дзеянні, якія змяншаюць колькасць адходаў у хатніх гаспадарках, рознічным гандлі, гастраноміі і харчовай прамысловасці, а таксама ў тэкстыльным сектары.
Скараціць на 30%
Да 2030 года краіны ЕС павінны будуць скараціць колькасць харчовых адходаў, якія ўтвараюцца ў хатніх гаспадарках, гандлі і рэстаранах, на 30% у параўнанні з узроўнем 2021–2023 гадоў. У сваю чаргу, адходы, якія ўтвараюцца ў выніку перапрацоўкі і вытворчасці прадуктаў харчавання, павінны быць абмежаваны на 10%.
Паводле Еўрапейскай камісіі, кожны жыхар ЕС штогод выкідвае ў сярэднім 130 кг ежы, што ў агульнай складанасці складае каля 60 мільёнаў тон адходаў.
Новыя правілы таксама ахопліваюць тэкстыльны сектар. Краіны-члены павінны будуць увесці сістэмы пашыранай адказнасці вытворцы. Гэта азначае, што вытворцы тэкстылю, прадастаўленага ў ЕС, будуць пакрываць выдаткі на яго збор, сартаванне і перапрацоўку.
Тэрмін укаранення гэтых механізмаў складае 30 месяцаў з моманту ўступлення дырэктывы ў сілу. Цяпер у свеце перапрацоўваецца менш за 1% тэкстылю, а ў ЕС штогод утвараецца каля 12,6 мільёна тон тэкстыльных адходаў.
Цяжкасці з рэалізацыяй
Аднак укараненне новых правілаў сутыкаецца з цяжкасцямі, выкліканымі адсутнасцю інфраструктуры і недастатковымі сістэмамі збору ў некаторых краінах.
У Швецыі, пасля пачатку абавязковага асобнага збору тэкстылю з пачатку 2025 года, многія муніцыпалітэты не ведалі, хто адказвае за вываз і перапрацоўку, што прывяло да перапаўнення пунктаў збору і накіравання вялікай колькасці неапрацаваных адходаў у пункты перапрацоўкі або крамы ўжыванага адзення. У выніку шведскі ўрад вырашыў, што з кастрычніка зноў будзе дазволена ўтылізаваць адзенне, якое немагчыма перапрацаваць.
Таксама Румынія змагаецца з недахопам інфраструктуры для перапрацоўкі. У адпаведнасці з планамі, якія фінансуюцца за кошт сродкаў ЕС у рамках Нацыянальнага плана аднаўлення і ўстойлівасці, да 2026 года павінна быць створана 26 новых прадпрыемстваў па перапрацоўцы тэкстылю. Да моманту іх запуску значная частка адходаў можа экспартавацца або захоўвацца, што прыводзіць да дадатковых выдаткаў і негатыўных наступстваў для навакольнага асяроддзя. Нізкі падатак на захоўванне адходаў у Румыніі, які складае ўсяго 50 еўра за тону, у параўнанні з 500 еўра ў заходніх краінах, дадаткова ўскладняе абмежаванне колькасці адходаў, якія накіроўваюцца на звалкі.
У іншых краінах-членах рашэнні былі ўведзены раней. У Італіі абавязковы асобны збор тэкстылю дзейнічае з 2022 года, і ў 2019–2023 гадах удалося павялічыць яго ўзровень прыкладна на 9%, са 157,7 тыс. да 171,6 тыс. тон. У Іспаніі ўрад у мінулым годзе прадставіў праект каралеўскага ўказа, які ўскладае на вытворцаў абавязак фінансаваць і арганізоўваць збор і апрацоўку тэкстыльных адходаў.
Харчовае марнатраўства
З пункту гледжання абмежавання харчовага марнатраўства, краіны-члены выкарыстоўваюць розныя падыходы. У Польшчы буйныя гандлёвыя сеткі павінны перадаваць непрададзеную ежу няўрадавым арганізацыям, праводзіць адукацыйныя кампаніі і справаздачы аб сваіх дзеяннях. Сетка харчовых банкаў дадаткова ратуе прадукты з кароткім тэрмінам прыдатнасці або з пашкоджанай упакоўкай і перадае іх людзям, якія маюць патрэбу.
У Іспаніі дзейнічаюць правілы, накіраваныя на скарачэнне марнатраўства на 50% у гандлі і спажывецкім сектары і на 20% ва ўсім ланцугу паставак да 2030 года. Міністр сельскай гаспадаркі Луіс Планас падкрэсліў, што ў 2024 годзе ўдалося выратаваць 51 540 тон ежы і напояў, хоць агульны аб'ём адходаў у краіне ўсё яшчэ склаў каля 1,125 млн тон.
Праблема харчовага марнатраўства таксама закранае Балгарыю. Паводле дадзеных Еўрастата за 2023 год, сярэднестатыстычны балгарын выкідваў 93 кг ежы штогод, што складае 614 тыс. тон адходаў у маштабах краіны. Тэкстыль у Балгарыі таксама генеруе значныя адходы – больш за 100 тыс. тон у год, з якіх толькі каля 7 тыс. тон трапляе на асобны збор.
Абмежаванне інтэрнэт-продажаў з Кітая
Новыя правілы таксама накіраваны на абмежаванне прытоку таннага адзення з інтэрнэт-платформаў, у асноўным з Кітая. Прапанова Еўрапейскай камісіі прадугледжвае ўвядзенне фіксаванай платы ў памеры 2 еўра з невялікіх пасылак, імпартаваных у ЕС, што павінна паменшыць маштаб танных адпраўленняў, якіх у 2024 годзе было 4,6 мільярда, з якіх 9 з 10 паходзілі з Кітая.
Новыя правілы павінны быць падпісаны Саветам ЕС (краінамі-членамі) – хоць гэта будзе ўжо толькі фармальнасцю – і апублікаваны ў Афіцыйным часопісе ЕС. Іх мэта – не толькі абмежаваць маштаб харчовага марнатраўства і тэкстыльных адходаў, але і ўвесці ў краінах-членах сістэмы адказнасці вытворцы, што павінна прывесці да трывалай змены спосабу кіравання адходамі і паўплываць на спажывецкія паводзіны ў кірунку больш устойлівай эканомікі.
вх