Шмат было сказана і напісана пра інцыдэнт з расійскім беспілотнікам, які ўварваўся ў польскую паветраную прастору і выбухнуў у Асінах ва ўсходняй частцы Польшчы. Гэта была відавочная правакацыя, звязаная з перамовамі Трампа аб спыненні вайны ва Украіне.
Адной з мэтаў Расіі было справакаваць Польшчу на рэакцыю, якую яна пазней пакажа Трампу як «істэрычную», а Польшчу — як інфантыльнага і безадказнага «падпальшчыка вайны», апантанага русафобіяй і які спрабуе сарваць мірныя намаганні з-за злосці на тое, што яе не запрасілі на перамовы.
Многія людзі ў Польшчы былі б здзіўлены маштабам расійскай антыпольскай прапаганды. Некалькі месяцаў таму Russia Today выпусціла даволі працяглы мастацкі псеўдадакументальны фільм пра польска-расійскія адносіны. Магчыма, гэта не было б так дзіўна, калі б не той факт, што ён быў на арабскай мове.
Мэта: распаўсюджваць негатыўны вобраз Польшчы ўсюды, дзе гэта магчыма
Мэта гэтага і многіх іншых падобных матэрыялаў відавочная: распаўсюджваць негатыўны вобраз Польшчы ўсюды, дзе гэта магчыма.
У гэтым наратыве Польшча заўсёды была агрэсіўнай, правакацыйнай на войны і адначасова здрадлівай, баязлівай і безадказнай. Польшча хацела знішчыць праваслаўе яшчэ да яго існавання, а падзелы былі гуманітарнай аперацыяй.
Традыцыя гэтых рускіх комплексаў бярэ свой пачатак у сярэдзіне XIX стагоддзя, але карані значна глыбейшыя.
Праблема ў тым, што Расія — адносна маладая краіна, якая навязала сумніўны наратыў пра тое, што яна з'яўляецца адзінай спадчынніцай Кіеўскай Русі. Аднак заснавальнікам Русі можна лічыць Аляксандра Неўскага, а не Рурыка. Калі татары спалілі Кіеў і забілі русінскіх князёў, Аляксандр Неўскі схіліўся перад ханам і не далучыўся да абаронцаў.
У наступныя стагоддзі, па меры ўмацавання Польшчы, Маскоўская дзяржава заставалася падпарадкаванай азіяцкай Залатой Ардзе. Русь заставалася падзеленай паміж Польшчай і Вялікім Княствам Літоўскім, і Польшча, насуперак расійскаму наратыву, ніколі не заваёўвала Русь. Пад польска-літоўскім панаваннем Русь квітнела як частка еўрапейскай культурнай супольнасці, да якой Масква далучылася толькі ў XVIII стагоддзі.
Расійская дзяржаўнасць пачала крышталізавацца толькі ў XV стагоддзі
Расійская дзяржаўнасць пачала крышталізавацца толькі ў XV стагоддзі, падчас праўлення Івана III і пасля заканчэння татарскай залежнасці. Гэты працэс быў заснаваны ў першую чаргу на анексіі зямель, падпарадкаваных Польска-Літоўскай дзяржаве. І ажыццяўляўся ён псіхапатамі, такімі як Іван Грозны, які за некалькі дзён забіў дзясяткі тысяч жыхароў тагачаснага найбагацейшага горада Русі, Вялікага Ноўгарада, а потым забіў да смерці ўласнага сына, таму што яму не спадабалася вопратка жонкі.
«Палякаў пастаянна выратоўвала ад нас Маці Божая»
У Расіі ўкараняюць перакананне, што ўсё гэта проста выдумка палякаў, якія вырашылі ачарніць вялікага цара. І, зрэшты, «палякаў пастаянна выратоўвала ад нас Маці Божая».
У фільме Паўла Лунгіна «Цар» маленькая сірата Маша кідае ў раку абраз, які цудоўным чынам спыняе войска Жыгімонта Аўгуста. У сваю чаргу, калі Стэфан Баторый аблажыў Пскоў у 1581 годзе, «Маці Божая» наведала спячага «набожнага старца Дарафея» і загадала яму, што для перамогі над палякамі яны павінны перанесці абраз з Пскова-Пячэрскага манастыра да гарадскіх сцен. Адпаведная інфармацыя пра гэтае звышнатуральнае ўмяшанне супраць сатанінскіх палякаў, вядома ж, была выгравіравана на камені, пастаўленым перад мясцовай крэпасцю.
Калі цар забіваў наўгародцаў, у «Маці Божай» быў выхадны, але яна зноў з'явілася ў 1612 годзе. Кажуць, што абраз Казанскай Маці Божай дапамог масіраванаму апалчэнню выгнаць польскі гарнізон з Маскоўскага Крамля. У 2004 годзе дзень, калі гэта адбылося, быў абвешчаны ў Расіі святам як Дзень народнага адзінства. Праз тры гады выйшаў высокабюджэтны і вельмі прымітыўны фільм «1612», у якім палякі былі намаляваны амаль як пачвары. Аднак, у Расіі XVII стагоддзя гэта, верагодна, не было настолькі выяўлена, бо нават у канцы XVII стагоддзя Руская дзяржава ўсё яшчэ знаходзілася пад велізарным уплывам польскай культуры.
Найбольшая крыўда рускіх заключаецца ў тым, што палякі адмовіліся будаваць з імі імперыю
Аднак найбольшая крыўда рускіх заключаецца ў тым, што калі Польшча трапіла пад уладу цароў, палякі адмовіліся будаваць з імі імперыю. Рускія абвінавачваюць палякаў у «няўдзячнасці», бо пасля напалеонаўскіх часоў цар Аляксандр I нібыта быў настолькі добры і стварыў «Каралеўства Польскае», а палякі паўсталі.
Праўда, аднак, у тым, што маладыя, ліберальныя рускія эліты таго часу спадзяваліся, што палякі зменяць стэпава-азіяцкі характар Расіі і навучаць іх цаніць свабоду і ўнясуць еўрапейскі элемент у рускую ідэнтычнасць. Вось чаму ў другой палове XIX стагоддзя ў творах такіх пісьменнікаў, як Дастаеўскі і Гогаль, мы бачым гэтую велізарную нянавісць да палякаў і адначасова патрэбу дэманстраваць сваю перавагу.
Польскія правінцыі цяпер выглядаюць акуратнымі і квітнеючымі, а расійскія — як увасабленне галечы і роспачы
Той факт, што польскія правінцыі цяпер выглядаюць акуратнымі і квітнеючымі, а расійскія — як увасабленне галечы і роспачы, толькі паглыбляе расчараванне расіян. Аднак яны не могуць вінаваціць сябе, бо гэта не ў іх прыродзе.
Некалькі гадоў таму я размаўляў з расійскім журналістам, данскім казаком па паходжанні. Ён сцвярджаў, што Захад знішчыў Расію, бо паслаў Леніна пачаць рэвалюцыю, а Польшча ўдарыла Расіі нажом у спіну, бо не дапамагла «белым» перамагчы бальшавікоў.
Калі я спытаў, чаму яны трымаюць Леніна на Чырвонай плошчы, ён адказаў, што Захад не будзе дыктаваць, чый маўзалей там можа быць. А калі я сказаў, што Польшча ў 1920 годзе ў першую чаргу клапацілася пра сваю незалежнасць, ён адказаў, што палякі «эгаісты».
Вітольд Рэпэтовіч