Ці паўплывае (і як) легалізацыя абортаў на колькасць нараджэнняў у Польшчы, улічваючы, што ў 2023 годзе ў краіне на свет прыйшлі ў чатыры разы менш немаўлят, чым 100 гадоў таму? Што вынікае з таго, што ў рэгіёне Польшчы стала краінай з найбольшай групай беспрацоўных жанчын старэйшых за 60 гадоў?
У 2023 годзе Польшча страціла 137 тысяч чалавек (памерла значна больш, чым нарадзілася). У той жа час амаль 150 тысяч чалавек працаздольнага ўзросту зніклі з рынку працы. Нягледзячы на гэта, Польшча мае амбіцыйныя планы абагнаць самыя багатыя краіны. Як мы хочам дасягнуць гэтага, маючы менш за ўсё дзяцей у гісторыі і старэючы хутчэй за ўсіх у Еўропе? – задаецца пытаннем журналіст партала forsal.pl Збігнеў Бартусь (Zbigniew Bartuś).
Найбольш верагодны на сёння сцэнар паказвае, што да сярэдзіны стагоддзя Польшча будзе мець прыкладна 33 мільёны жыхароў, у тым ліку 10 мільёнаў ва ўзросце старэй за 65 гадоў (у тым ліку 3 мільёны старэй за 80 гадоў). Гэта будзе мець брутальныя наступствы для дзяржаўных фінансаў, рынку працы і прадпрымальнікаў, асабліва самых дробных.
Пры такой дэмаграфіі і адсутнасці ідэі яе паляпшэння цяжка развіваць мікрабізнэс, якога сёння так шмат у Польшчы, не кажучы ўжо пра тое, каб заваяваць свет.
Спынімся на дэмаграфіі. Нядаўна на рынак працы выйшлі людзі, народжаныя ў пачатку стагоддзя. Іх колькасць вагаецца ў межах 351 тысячы 2002) і 382 тысяч (1999). Між тым права на пенсію сёлета набудуць жанчыны 1964 года нараджэння, якіх больш за 270 тысяч, і мужчыны 1959 года нараджэння, якіх больш за 230 тысяч. Такім чынам, у краіне агулам каля паўмільёна патэнцыяльных пенсіянераў. Бачыце розніцу?
Калі мы супастаўляем дадзеныя Галоўнага статыстычнага ўпраўлення (пра колькасць польскіх мужчын і жанчын у розных узроставых групах) з дадзенымі ZUS і KRUS (працэнт людзей, якія выходзяць на пенсію пасля дасягнення пенсійнага ўзросту, і людзей, якія карыстаюцца пенсійнымі выплатамі, напрыклад, шахцёраў і мундзіраў, працоўных), атрымліваецца, што ў 2024 годзе, як і ў папярэднім годзе, будзе прыкладна на 480 тысяч больш новых пенсіянераўы. Больш за чвэрць з іх не будзе кім замяніць, бо новых работнікаў будзе не больш за 345 тысяч.
Аўтар піша, што ў Еўрасаюзе 6 мільёнаў вакансій, з іх 2 мільёны толькі ў Германіі. Што моцна ўплывае на сітуацыю ў Польшчы – багацейшыя краіны па-ранейшаму «высмоктваюць рукі і мазгі» з краіны.
«У наступнае дзесяцігоддзе гэтая з'ява – кінутая на волю лёсу – будзе мець ужо не адмоўны, а катастрафічны ўплыў на польскую эканоміку. Я не перабольшваю. Мы маем справу з мільёнамі іншых праблем, а гэта асноўная. Гэтую праблему, якая выклікае рэвалюцыйныя змены ва ўсіх сферах жыцця і эканомікі, мы пакідаем «на калі-небудзь»», – піша аўтар.
Ва ўзроставай групе ад 60 да 64 гадоў на 100 мужчын у Польшчы пражывае 122 жанчыны; 90 працэнтаў з гэтых мужчын працуюць, а з жанчын – 3 працэнты. Прынята лічыць, што апошнія ператвараюцца ў бабуль і клапоцяцца пра сваіх унукаў, але – з-за рэкордна нізкай колькасці нараджэнняў і міграцыі маладых жанчын у вялікія гарады – гэта сёння тычыцца меншасці пажылых людзей. Часцей яны апякуюцца бацькамі ва ўзросце 80+.
«Гледзячы толькі эканамічна: не зважаючы на хваравіты дэфіцыт супрацоўнікаў, які пастаянна расце, мы адзіная краіна ва ўсім Еўрапейскім Саюзе, якая амаль аўтаматычна (законна) выключае з рынку працы амаль дзве траціны людзей ва ўзросце 60-64 гадоў. Парадаксальна, але гэтыя выключаныя людзі (жанчыны), як правіла, маюць лепшае здароўе, чым тыя, што ўсё яшчэ працуюць (мужчыны), і, па статыстыцы, наперадзе ў іх значна больш жыцця», – разважае аўтар.
Міграцыя маладых жанчын у вялікія гарады яшчэ больш узмацняе гэты эфект, бо большасць з іх пасля атрымання вышэйшай адукацыі ўладкоўваюцца на працу ў дзяржаўны сектар і на буйныя прадпрыемствы. Усё менш з іх нараджаюць дзяцей, бо гэта не галоўная мэта іх уцёкаў у гарады, а ў той жа час ёсць шмат іншых, абʼектыўных і субʼектыўных, абставін, якія не спрыяюць мацярынству. Тут мы вяртаемся да абортаў, якія – на агульнае меркаванне гарадскіх польскіх жанчын, як маладзейшых, так і крыху старэйшых – урад ПіС ператварыў у элемент больш шырокай сістэмы прыгнёту жанчын. Згодна з гэтым наратывам, узмацненне жорсткасці забароны на аборты мела эфект, адваротны ад заяўленага, гэта значыць прывяло не да павелічэння колькасці нараджэнняў, а да поўнага абвалу каэфіцыента нараджальнасці.
Гэта здаецца парадоксам, але гэта пацвярджае вопыт многіх іншых краін: жанчыны баяцца зацяжарыць там, дзе ад іх патрабуецца звышчалавечы гераізм. Пытанне, ці лібералізацыя правілаў абортаў у комплексе з іншымі рашэннямі, якія забяспечваюць пачуццё бяспекі, прымусіць польскіх жанчын, як у вялікіх гарадах, так і тых, што засталіся ў вёсках і мястэчках, захацець нараджаць, застаецца адкрытым. У той жа час гэта надзвычай важна і з эканамічнага пункту гледжання. Наступствы працяглага дэмаграфічнага калапсу, які не ўлічваецца нават у самых песімістычных сцэнарах, з поўнай сілай адчуецца праз два-тры дзесяцігоддзі. Палякаў застанецца не 33, а менш за 30 мільёнаў, з якіх пажылыя людзі будуць складаць больш за палову.
«Мы будзем сведкамі далейшага распаду краіны на дзве Польшчы – з рознымі патрэбамі і жыццёвымі мэтамі. У муніцыпальнай, раённай, далёкай м ад вялікіх гадаў Польшчы гарадоў галоўнай задачай і задачай мясцовых чыноўнікаў у бліжэйшыя дзесяцігоддзі будзе забеспячэнне састарэлых жыхароў інфраструктурай і медыцынскім абслугоўваннем, прыстасаваным да іх узросту, і стварэнне сістэмы, якая абараняе іх ад адзіноту; урэшце, адна з самых хуткарослых дэмаграфічных груп у Польшчы – гэта ўдовы.
Наступным вялікім выклікам будзе пошук эфектыўнага адказу на г.зв падвойнае старэнне, таму што хутка расце не толькі група пажылых людзей у Польшчы, але і падгрупа старэйшых, тых, каму за восемдзесят, дзевяноста ці сто гадоў. Чым старэйшы чалавек, тым большая верагоднасць таго, што яму спатрэбіцца старонняя дапамога – ад штодзённых пакупак да прафесійнай кругласутачнай медыцынскай дапамогі. А ў нас усё гэта ў зародкавым стане. Ці нават на больш ранняй стадыі...
Неабходная дзейнасць ва ўсіх гэтых сферах павінна аднекуль фінансавацца – у сітуацыі, калі падаткі на пенсіі і рэнты цяпер становяцца галоўнай крыніцай даходаў польскіх муніцыпалітэтаў. Гэта ўжо пагражае запусціць механізм разбурэння, які самаўзмацняецца – умовы вядзення бізнесу ў такіх месцах складаныя і будуць станавіцца яшчэ больш складанымі. Усё яшчэ можна паспрабаваць пераламаць фатальныя тэндэнцыі. Але мусім зрабіць гэта цяпер», – піша аўтар.
Паводле forsal.pl/вх