На мінулых выходных у Варшаве прайшоў Навуковы пікнік Польскага радыё і Цэнтра навукі Капернік, які быў прысвечаны тэме космасу.
У намёце Польскага таварыства астрабіялогіі можна было даведацца пра расліны ў космасе. Паўліна Кудзя, якая даследуе сельскую гаспадарку ў экстрэмальных умовах, з асаблівым ухілам на касмічныя ўмовы, расказвае, як выглядае вырошчванне раслін на Міжнароднай касмічнай станцыі:
- Мы забіраем гэтыя расліны з сабой з Зямлі і вырошчваем іх у спецыяльных сістэмах. У цяперашні час асноўнай сістэмай вырошчвання раслін з'яўляецца сістэма Veggie. Таксама тэстуюцца іншыя магчымасці вырошчвання раслін у космасе, напрыклад, гідрапонная сістэма. Пачыналася з простых дэкаратыўных раслін, але ўсё гэта для таго, каб перайсці да карысных раслін, такіх як салат, памідоры ці нават перац чылі, якія таксама былі з намі на Міжнароднай касмічнай станцыі. Такім чынам, на самой справе кожная вядомая нам расліна праходзіць праз гэты этап вырошчвання ў космасе.
Стэнд Польскага таварыства астрабіялогіі
Паўліна Кудзя гаворыць, што даследаванне над раслінамі ў космасе прыдатнае таксама і на Зямлі, а ў будучыні можа быць проста неабходным па прычыне змен клімату:
- На жаль, гледзячы на тое, што адбываецца з кліматам на Зямлі, на гэтыя даследаванні, на адаптацыю тэхналогій, якія мы прыстасоўваем да касмічных умоў, ёсць вялікая верагоднасць таго, што яны проста спатрэбяцца нам тут, на Зямлі, ва ўмовах таго, як хутка змяняюцца кліматычныя ўмовы. На жаль, такія экстрэмальныя ўмовы існуюць і на нашай Зямлі, нават у тых месцах, дзе ўжо адчуваецца велізарны дэфіцыт вады. І насамрэч, прама цяпер мы можам назіраць іх няўзброеным вокам. У нас ёсць навукоўцы, даследчыя групы, якія займаюцца мадыфікацыяй такіх раслін або адаптацыяй такіх раслін да ўмоў, напрыклад, высокай салёнасці або фізіялагічнай засухі, або засухі ў цэлым, або высокіх тэмператур. Перш за ўсё, мы адаптуемся да гэтых экстрэмальных умоў, з якімі, жадаючы ці не жадаючы, мы таксама сутыкнёмся на нашай планеце. Здаецца, гэтая перспектыва не вельмі аддаленая. Але астрабіялогія — гэта не толькі космас, але, перш за ўсё, Зямля і даследаванні тут, на Зямлі. Акрамя таго, можна прывесці прыклад, які ілюструе маштаб таго, што ўсе лічаць космас усё яшчэ далёкай перспектывай. Нашы мабільныя тэлефоны і камеры з'явіліся менавіта таму, што мы хацелі мінімізаваць камеры для выкарыстання ў спадарожніках. І гэта працуе прыкладна ў тым жа маштабе ў кантэксце астрабіялогіі. Мы робім пэўныя рэчы, каб выкарыстаць іх у космасе, але мы моцна перакананыя, а нават упэўненыя, што выкарыстаем гэта на Зямлі, у экстрэмальных умовах.
На стэндзе Інстытута навукі пра харчаванне чалавека Артур Глухоўскі расказваў пра харчаванне ў космасе. Спецыяліст не выключае, што тэхналогія будзе прыдатная і для людзей на Зямлі ў вялікім маштабе:
- Калі казаць пра харчаванне касманаўтаў, то значную частку іх харчовага рацыёну складаюць сублімаваныя прадукты. Бо калі мы хочам нешта адправіць у космас, яно павінна быць лёгкім, па-першае, каб можна было адправіць як мага больш, каб гэта было эканамічна выгадна, але з іншага боку, гэта таксама павінна быць ежа трывалага захоўвання. Такім чынам, высушаны, сублімаваны, г.зн. ліяфілізаваны, адпавядае гэтым умовам. Сублімаваныя прадукты - гэта прадукты, якія былі прыгатаваныя, затым вельмі хутка замарожаныя, а затым акуратна нагрэтыя ў вакуумных умовах. Потым іх сушаць пры вельмі нізкай тэмпературы. І гэта важна, таму што гэтыя прадукты маюць вельмі падобныя, наколькі гэта магчыма, смак, пах і выгляд. А калі б мы сушылі іх традыцыйным спосабам пры тэмпературы 60, 70 градусаў ці нават вышэй, яны былі б цёмнымі, маршчыністымі, непрывабнымі і ўвогуле без смаку. Гэты працэс сублімацыі дазваляе атрымаць прадукт з высокімі сэнсарнымі каштоўнасцямі.
Садавіна, якую бяруць у космас
Такія порцыі ежы для касманаўтаў – гэта вельмі добра збалансаванае харчаванне. Над гэтым працуе цэлая каманда дыетолагаў, кажа Артур Глухоўскі:
- Іх ежа адпавядае не толькі харчовым патрабаванням, але і густу касманаўта, таму што гэта таксама вельмі важна, і гэта аспект, на які касманаўты звяртаюць увагу. Нягледзячы на тое, што гэта найменш перапрацаваная ежа, якую можна адпраўляць у космас, усё ж яна перапрацаваная. Гэта не тая ежа, якую мы можам спажываць тут. Частка ежы, якая адпраўляецца ў космас, — гэта свежыя прадукты. Аднак іх можна ўжываць на працягу першых некалькіх дзён знаходжання. Я таксама хацеў адзначыць, што ў космасе з'явіўся пэўны польскі акцэнт. Наш касманаўт, які хутка адправіцца ў космас, павязе з сабой польскія стравы, якія, калі я не памыляюся, прыгатавала кампанія з Лодзі. Будуць варэнікі з капустай, з грыбамі, будзе гуляш з грэчкай, будзе таматавы суп з макаронамі і будзе крамбл з яблыкам.
Даследаванні, што праводзяцца ў космасе, становяцца ўсё больш значнымі не толькі для міжпланетных місій, але і для нашага жыцця на Зямлі. Тэхналогіі, распрацаваныя для экстрэмальных касмічных умоў, ужо цяпер дапамагаюць шукаць рашэнні праблем, звязаных са зменамі клімату, дэфіцытам вады ці недахопам прадуктаў харчавання. Космас і Зямля — гэта ўжо не два асобныя светы, а ўзаемазвязаная прастора пошуку інавацыйных адказаў на глабальныя выклікі.
ав