З 2020 года сотні тысяч беларусаў не па сваёй волі апынуліся ў Польшчы. Ці гэтая сітуацыя нясе нейкі пазітыў і дае новыя шанцы этнічным беларусам у Польшчы і беларускай дыяспары?
Юрка Каліна, прадстаўнік беларускай нацменшасці ў Польшчы, кажа, што, тэарэтычна, так павінна быць, але на практыцы атрымліваецца па-рознаму. Дыяспара, якая прыехала з Беларусі пасля 2020-та года, не аднародная.
Суразмоўца не здзіўляецца, што невялікая частка з тых людзей, які прыехалі ў Польшчу, зацікаўленыя беларускай нацыянальнай ідэяй, дзейнасцю ў беларускім асяроддзі ці на карысць беларускай культуры або адукацыяй сваіх дзяцей на беларускай мове. Юрка Каліна адзначае, што шмат хто папросту займаецца выжываннем.
Найперш ім патрэбна жытло, праца, патрэбна запісаць дзяцей у школы і зарабляць на жыццё.
– Я чытаю многа выказванняў у сацсетках менавіта беларусаў з Беларусі. І, па-першае, я бачу, што 90% з іx пішуць па-расійску, яны не карыстаюцца беларускай мовы. Калі быць вельмі цынічным, то можна сказаць, што «чарка і шкварка» тут галоўнае, – заўважыў суразмоўца.
Паводле яго меркавання, толькі 10-20% беларусаў, якія раней былі актыўнымі ў беларускім асяроддзі ў Беларусі, цяпер намагаюцца нешта рабіць дзеля беларускай справы ў Польшчы.
Юрка Каліна шкадуе, што няма імкнення рабіць гэта разам з беларусамі Падляшша.
– Такое здараецца, але найперш па ініцыятыве беларусаў Падляшша – такіх, як я, якія жывуць тут спакон вякоў, нашыя бацькі, дзяды, прадзеды тут жылі – на Падляшшы. Менавіта нашыя арганізацыі як фонд «ТУТАКА», «Цэнтр беларускай культуры» ці фонд «Камунікат» працягваюць руку і прапануюць супольна ладзіць нейкія мерапрыемствы, ствараць праекты, разам шукаць для іх фінансаванне.
«Польскі беларус» чакаў, што супольных спраў будзе намнога больш, што інтэграцыя беларусаў на тэрыторыі Польшчы будзе больш цеснай і шматвектарнай. Тое, што спадзяванні не збываюцца, выклікана часткова становішчам этнічных беларусаў у Польшчы.
– Беларуская нацыянальная меншасць у Польшчы, яе актыўная частка, невялікая, слабая. Нас тут мала. Не спрыяе і малая падтрымка беларускіх арганізацый, напрыклад, фінансаванне з дзяржаўнага бюджэту тыднёвіка «Ніва» спынілася на такім жа ўзроўні, як было 10 гадоў таму.
Юрка Каліна таксама шкадуе, што беларусы, якія прыехалі ў Польшчу, не праяўляюць надта вялікай цікаўнасці да этнічных беларусаў, якія жывуць на гэтай зямлі спакон вякоў.
– Беларусы, якія прыехалі з Беларусі, не ведаюць і, магчыма, не хочуць ведаць, што тут на Падляшшы жывуць этнічныя беларусы, якія з'яўляюцца грамадзянамі Польшчы. У Беластоку ёсць беларусы з Беларусі, якія пішуць тэксты па-беларуску, яны актыўныя ў сацыяльных сетках, робяць перадачы для «Радыё Рацыя», але свой нос з Беластока яны не высоўваюць. Ім не цікава пабываць у Дубічах Царкоўных, у Нараўцы пабачыць музей Тамары Саланевіч, ці наведаць «Беларускі музей» у Гайнаўцы.
Юрка Каліна працуе на телеканале «Белсат» i па яго ініцыятыве канал запусціў летнюю праграму «Падлашскія вакацыі». Ідэя гэтай праграмы ў тым, што пара вядоўцаў – адзін беларус з Падляшша, а другі з Беларусі – вандруюць па ўсходніх раёнах Польшчы. І падляшскі беларус паказвае беларусу з Беларусі ўсё, што звязанае з беларускай этнічнай супольнасцю ў Польшчы.
Падрыхтавала Яланта Смялоўская