Вашай увазе фрагменты публікацыі ў выданні Gazeta Wyborcza.
Час ад часу я правяраю сваю электронную пошту і чытаю паведамленні, якія даслаў у рэдакцыю Gazeta Wyborcza наш беларускі карэспандэнт Анджэй Пачобут. Незадоўга да Каляд 2020 года, апошніх святаў, якія ён правёў дома з сям'ёй, ён даслаў нам тэкст пра намаганні беларускага дыктатара Аляксандра Лукашэнкі правесці чэмпіянат свету па хакеі ў Беларусі.
Анджэй мае талент заўважаць абсурднасць дыктатуры і высмейваць яе
І ён непапраўны, у 2011 годзе ён правёў тры месяцы ў зняволенні за тое, што назваў Лукашэнку дыктатарам.
Яго язык не прытупіўся пасля вызвалення. У пачатку лютага 2021 года ён пісаў пра суд над журналісткамі «Белсату» Кацярынай Андрэевай і Дар'яй Чульцовай. І пра тое, як Лукашэнка спрабуе разваліць незалежныя СМІ.
Тады я з ім размаўляў і прасіў яго сабраць валізкі і ўцякаць у Польшчу, бо і яго хутка пасадзяць. Я дагэтуль памятаю яго адказ:
«У Лукашэнкі больш сур'ёзных праблем, чым займацца звычайным польскім журналістам», успамінае Вялінскі.
Раніцай 25 сакавіка аказалася, што Анджэй памыляўся. Супрацоўнікі КДБ уварваліся ў яго кватэру ў Гродне. Яны пачалі ператрус, і Анджэя ў кайданках адвезлі ў турму. Я быў перакананы, што яго наступнае «турэмная камандзіроўка» — як ён назваў сваё першае зняволенне — будзе доўжыцца максімум некалькі месяцаў. Я вельмі памыляўся, піша журналіст Gazeta Wyborcza.
Праз некалькі тыдняў пасля зняволення Анджэй зноў атрымаў прапанову з'ехаць у Польшчу. На гэты раз яна паступіла ад прадстаўніка рэжыму. Цаной за свабоду, а дакладней, за высылку, было напісанне просьбы да Лукашэнкі аб памілаванні і пакаянні перад дыктатарам. Анджэй адмовіўся, што раз'юшыла яго мучыцеляў.
Пачобут верыць у свабодную Беларусь, якая мае якары ў Еўропе
Любому чалавеку, непахіснасць Анджэя Пачобута можа здацца самагубствам і самазнішчэннем, мяркуе журналіст Gazeta Wyborcza.
«Але я думаю, што для Анджэя, вялікага рамантычнага ідэаліста, іншага шляху не было. Уцячы і пакланіцца Лукашэнку азначала б здраду таму, у што верыў Анджэй. А ён верыць — бо ён казаў і пісаў пра гэта — у незалежную, свабодную Беларусь, якая мае якары ў Еўропе.
Пачобут таксама верыць у свабоду журналістыкі
Як польскі журналіст, я таксама маю шмат што сказаць па гэтым пытанні. Восем гадоў (пры папярэднім кіраўніцтве Польшчы - рэд.) мы змагаліся за незалежнасць нашых рэдакцый і годнасць нашай прафесіі, пратэстуючы ў абарону СМІ, якія ўрад хацеў захапіць або ўжо захапіў. Але ніхто з нас не заплаціў тую цану за свабоду слова, якую заплаціў і працягвае плаціць Анджэй. Для нас рахунак, які быў выстаўлены Пачобуту, быў бы проста неўяўляльным.
Ад аднаго з маіх маладзейшых калег я чуў, што Анджэй стаў для яго крыніцай натхнення. Я б вельмі хацеў, каб Анджэй расказаў маладым журналістам, што, паводле яго, сумленнасць і дапытлівасць, якіх журналісцкіх прынцыпаў і каштоўнасцей ён прытрымліваецца, як абараніць чалавечую годнасць у безнадзейнай сітуацыі, як заставацца вольным чалавекам.
Апошні раз я бачыў Анджэя 8 лютага 2023 года, калі яго прывялі ў залу суда Гродзенскага суда. На працягу некалькіх хвілін — перад тым, як пасяджэнне было закрыта для публікі — супрацоўнікі рэжымнага тэлебачання здымалі яго знясіленую постаць і паказвалі яго знясілены твар. Рэжым Лукашэнкі ведае, як забіваць бунтарскіх, адных забіваючы хутка, іншых паэтапна.
Пачобут — не першы гуманіст-дысідэнт, які ў адзіночку кінуў выклік усемагутнай імперыі. Вялінскі прыгадвае, што Пачобут ідзе па слядах Карла Асецкага і пастара Дзітрыха Банхёфера. Сярод яго папярэднікаў — Яцэк Курань і Лех Валенса, Вацлаў Гавел і Нэльсан Мандэла, Лю Сяабо, Ганна Паліткоўская і Аляксей Навальны.
«Маё сэрца б'ецца часцей, калі я атрымліваю навіны пра чарговы абмен палоннымі. Я хапаю тэлефон, тэлефаную давераным асобам і пытаюся, ці будзе Анджэй сярод вызваленых. Адказ: «пакуль не».
Тады я пытаюся ў сябе, колькі яшчэ будзе цярпець мой калега, зняволены ў пекле ГУЛАГу, у канцэнтрацыйным лагеры, дзе людзей знясільвае праца? У мяне няма адказу», піша журналіст і калега Анджэя Пачобута ў Gazeta Wyborcza Барташ Т. Вялінскі.
яс