Historia

15 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 15.04.2011 00:00
Urodził się gen. Tadeusz Kutrzeba, pomysłodawca i realizator manewru zaczepnego w czasie wojny obronnej 1939 roku, nazwanego później bitwą nad Bzurą.

1452 - Urodził się Leonardo da Vinci, włoski malarz, filozof, matematyk, poeta, rzeźbiarz, architekt i konstruktor. Był jednym z największych artystów epoki Renesansu. Namalował między innymi "Ostatnią wieczerzę", "Damę z łasiczką" i "Mona Lisę". Zmarł 2 maja 1519 roku.
1469 - Urodził się Guru Nanak, indyjski reformator religijny, założyciel i pierwszy guru sikhizmu. Zmarł 22 września 1539 roku.
1764 - Zmarła Jeanne Antoinette de Pompadour, markiza, faworyta króla francuskiego Ludwika XV. Wywierała znaczny wpływ na króla i jego politykę, otaczała opieką uczonych, pisarzy i artystów, popierała encyklopedystów. W kręgach dworskich stała się wyrocznią gustu i mody - moda à la Pompadour. (ur. 29.12.1721)
1765 - Zmarł Michaił Łomonosow, wybitny przedstawiciel oświecenia w Rosji, przyrodnik, filozof, poeta, niezależnie od Lavoisiera sformułował prawo zachowania masy w reakcjach chemicznych, skonstruował refraktometr i fotometr, stworzył rosyjską terminologię naukową, twórca Uniwersytetu Moskiewskiego, reformator języka literackiego i autor podręcznika ”Rosijskaja grammatika”. (ur. 19.11.1711)
1786 - Urodził się Walerian Łukasiński, działacz patriotyczny, uczestnik kampanii napoleońskiej, oficer w armii Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Był współzałożycielem Wolnomularstwa Narodowego i współorganizatorem Towarzystwa Patriotycznego. W 1822 roku aresztowany i więziony - od 1830 w twierdzy szlisselburskiej, gdzie pozostał do końca życia. Zmarł 27 lutego 1868 roku.
1809 - Urodził się Hermann Guenther Grossmann, niemiecki matematyk, fizyk i językoznawca, twórca współczesnego rachunku wektorowego. Autor prac między innymi z akustyki, optyki i elektryczności. Zmarł 26 września 1877 roku.
1828 - Zmarł Francisco de Goya y Lucientes, hiszpański malarz królewski na dworze Karola III i Karola IV Burbonów, pionier rozwoju litografii w Hiszpanii, autor kompozycji o tematyce rodzajowej, religijnej, patriotycznej, mitologicznej, projektów arrasów, portretów. Jeden z najbardziej oryginalnych twórców przełomu XVIII i XIX wieku. Namalował "Rodzinę Karola IV", "Maję nagą" i "Maję ubraną". Jest autorem cyklu grafik "Okropności wojny". Urodził się 30 marca 1746 roku.
1843 - Urodził się Henry James, amerykański pisarz, krytyk i teoretyk literatury, przedstawiciel realizmu psychologicznego, autor powieści: "Dom na Placu Waszyngtona”, "Ambasadorowie”, "Portret damy”, "W kleszczach lęku”. Zmarł 28 lutego 1916 roku.
1865 - Urodziła się Olga Boznańska, malarka, przedstawicielka polskiego impresjonizmu, wybitna portrecistka. Malowała też kwiaty, pejzaże i wnętrza. Zmarła 26 października 1940 roku.
1870 - Zmarł Antonio Sacchetti, scenograf i malarz. Był dekoratorem Warszawskich Teatrów Rządowych, autorem ponad 300 dekoracji teatralnych, między innymi do oper Stanisława Moniuszki. Malował panoramy i widoki stolicy. Urodził się 8 stycznia 1790 roku.
1874 - W Paryżu otwarto pierwszą wystawę obrazów malarzy impresjonistów.
1874 - Urodził się Johannes Stark, niemiecki fizyk, profesor politechniki w Akwizgranie. Autor prac z fizyki atomowej - zjawisko Starka. Laureat Nagrody Nobla w 1919 roku w dziedzinie fizyki. Po II wojnie światowej został skazany za współpracę z reżimem hitlerowskim na 4 lata obozu karnego. Zmarł 21 czerwca 1957 roku.
1878 - Urodził się Robert Walser, szwajcarski pisarz, autor wierszy, powieści, dramatów, krótkich utworów prozatorskich oraz powieści: "Rodzeństwo Tanner”, "Willa pod Gwiazdą Wieczorną”, "Jakub von Gunter”. Zmarł 25 grudnia 1956 roku.
1879 - Urodził się Zygmunt Słomiński, inżynier budownictwa, polityk, prezydent Warszawy. Inicjator akcji "Warszawa czysta”, za jego prezydentury między innymi rozpoczęto chlorowanie wody wodociągowej. Zginął rozstrzelany przez Niemców, 12 lutego 1943 roku.

1886 - Urodził się Tadeusz Kutrzeba, generał, uczestnik bitwy warszawskiej 1920 roku, dowódca armii „Poznań” i armii „Pomorze” podczas wojny obronnej 1939 roku i bitwy nad Bzurą. Po jej zakończeniu przebił się z resztkami oddziałów do Warszawy, gdzie objął stanowisko zastępcy dowódcy obrony miasta. 28 września 1939 roku podpisłą ze strony polskiej akt kapitulacji Warszawy. Resztę wojny spędził w niewoli niemieckiej. Od 1945 roku w Londynie, członek Komisji Historycznej Kampanii Wrześniowej i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, współtwórca Instytutu imienia generała Władysława Sikorskiego w Londynie, uznawany za jednego z najwybitniejszych sztabowców II Rzeczypospolitej. (zm. 08.01.1947)

1888 - Urodził się Tadeusz Pruszkowski, malarz, krytyk artystyczny i pedagog, założyciel Bractwa świętego Łukasza, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, autor obrazów o tematyce historycznej, pejzaży, portretów. Zginął rozstrzelany 30.06. lub 01.07.1942 roku.
1894 - Urodziła się Bessie Smith, amerykańska wokalistka jazzowa, zwana "Cesarzową Bluesa". Zmarła w 1937 roku.
1910 - Urodził się Miguel Najdorf, mistrz szachowy, Polak występujący od 1944 roku w barwach Argentyny. Zmarł 5 lipca 1997 roku.
1920 - Urodził się Richard von Weizsaecker, szósty prezydent Republiki Federalnej Niemiec, urząd sprawował w latach 1984-1994.
1921 - Urodził się Wojciech Pilarski, aktor teatralny i filmowy, reżyser, dyrektor teatru, współtwórca i dwukrotny dyrektor Teatru Nowego w Łodzi, którego aktorem był aż do śmierci, wystąpił w filmach: "Ostatnie dni”, "Kierunek Berlin”, "Gromada”, "Znachor”. (zm. 20.06.1988)
1923 - W Nowym Jorku odbył się pierwszy pokaz filmu dźwiękowego.
1924 - Odbyło się zebranie założycielskie akcjonariuszy Banku Polskiego. Prezesem został Stanisław Karpiński. Otwarcie nastąpiło 28 kwietnia.
1926 - Urodził się Igor Przegrodzki, aktor teatralny i filmowy, reżyser i pedagog, przez większość kariery związany z wrocławskim Teatrem Polskim. Kreował role w sztukach: "Mozart i Salierim" Aleksandra Puszkina, "Sprawa Dantona" Stanisławy Przybyszewskiej, "Ślub" Witolda Gombrowicza, "Krzesła" Eugene'a Ionesco. (zm. 27.07.2009)
1931 - Urodził się Tomas Gösta Tranströmer, Szwed, jeden z najwybitniejszych poetów współczesnych, jest autorem wierszy tłumaczonych na ponad 40 języków, autor zbiorów "Tajemnice na drodze", "Dźwięki i ślady", "Mrocznowidzący", "Żywym i umarłym", wspomnień "Muzeum motyli".
1932 - Hrabia Adam Branicki ofiarował Bibliotece Narodowej zbiory Biblioteki Wilanowskiej.
1934 - Urodził się Andrzej Kopiczyński, aktor filmowy i teatralny, związany od wielu lat z warszawskim Teatrem Kwadrat, znany głównie jako bohater serialu "Czterdziestolatek" - czyli inżynier Karwowski. Grał także w filmach: "Kopernik", "Korczak", "Lokatorzy".
1936 - Zmarł Jan Gabriel Grochmalicki, zoolog, współzałożyciel i profesor Uniwersytetu Poznańskiego, działacz ochrony przyrody, pierwszy prezes oddziału Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra. (ur. 1883)
1938 - Urodził się arcybiskup Sawa (Michał Hrucyniak), zwierzchnik autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Polsce od 12 maja 1998 roku. Wcześniej, prawosławny ordynariusz Wojska Polskiego, w randze generała brygady.
1938 - Rozpoczął obrady zjazd konstytucyjny Stronnictwa Demokratycznego. Na prezesa wybrano Mieczysława Michałowicza.
1939 - Urodziła się Claudia Cardinale, gwiazda kina włoskiego i europejskiego. Stworzyła kreacje w filmach Luchina Viscontiego "Lampart”, Frederica Felliniego "Osiem i pół”, Wernera Herzoga "Fitzcarraldo”. Grała w filmach sensacyjnych, westernach i komediach - "Różowa pantera”, "Pewnego razu na Dzikim Zachodzie”, "Piano Bar”.
1939 - Prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt wydał orędzie, w którym apelował do Benito Mussoliniego i Adolfa Hitlera o powstrzymanie się od polityki agresji.
1942 - Zmarł Robert Musil, austriacki pisarz, autor nowel, powieści i dramatów. Twórca powieści "Niepokoje wychowanka Torlessa" i "Człowiek bez właściwości". Urodził się 6 listopada 1880 roku.
1944 - W nocy Armia Krajowa przeprowadziła w Matczynie koło Lublina pierwszą udaną operację przerzutu kurierów i materiałów w dwie strony między Londynem i Warszawą. Operację nazwano "Akcja Most I". Uczestniczyli w niej, między innymi pułkownik Stanisław Tatar, Stanisław Berezowski, Andrzej Pomian.
1945 - Wojska brytyjskie wyzwoliły obóz koncentracyjny w Bergen-Belsen. Do dziś nie wiadomo dokładnie, ilu ludzi poniosło śmierć w tym obozie, ponieważ Niemcy spalili obozową ewidencję. Przypuszcza się jednak, że co najmniej 50 tysięcy. W ciągu kilku tygodni po wyzwoleniu zmarło dalszych 13 tysięcy więźniów, mimo że Anglicy założyli przy obozie szpital polowy z 14 tysiącami łóżek.
1945 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer tygodnika "Przekrój".
1959 - Urodziła się Emma Thompson, brytyjska aktorka, scenarzystka i producentka filmowa. Grała w filmach: "Rozważna i romantyczna”, "Wiele hałasu o nic”, "W imię ojca”, "Okruchy dnia”, "Junior”, "Barwy kampanii”, “Jestem legendą”. Za rolę w filmie "Powrót do Howards End” otrzymała w 1992 roku Oscara.
1966 - W Gnieźnie rozpoczęły się centralne uroczystości obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.
1975 - Biskupi polscy, pod przewodnictwem prymasa Stefana Wyszyńskiego przesłali do rządu memoriał, w którym oskarżali władze PRL o łamanie konstytucji.
1980 - Zmarł Jean Paul Sartre, pisarz i filozof francuski, twórca systemu filozoficznego zwanego egzystencjalizmem, sformułowanego pod wpływem Heideggera, Hegla i Kirkegaarda. Urodził się 21 czerwca 1905 roku.
1983 - Rozpoczęto budowę warszawskiego metra. Pierwszy odcinek oddano do użytku w kwietniu 1995 roku.
1986 - Zmarł Jean Genet, dramatopisarz francuski, przedstawiciel awangardy teatralnej, autor powieści opisujących świat przestępczy, poezji i wspomnień. Jego utwory to: "Pokojówki", "Balkon", "Matka Boska Kwietna", "Cud róży", "Dziennik złodzieja". Urodził się w 1910 roku.
1989 - Na stadionie w Sheffield w Wielkiej Brytanii 95 osób straciło życie na przepełnionych trybunach obiektu.
1989 - Początek demokratycznej demonstracji na placu Tiananmen w Pekinie. Studenci popierani przez pekińskich robotników żądali rozpoczęcia reform politycznych, demokratyzacji życia publicznego oraz rozprawy z narastającą korupcją. 4 czerwca armia chińska zmasakrowała studentów.
1990 - Zmarła Greta Garbo, szwedzka aktorka filmowa, legenda kina lat trzydziestych. Grała w filmach: "Mata Hari", "Królowa Krystyna", "Anna Karenina", "Dama kameliowa". Była nazywana "boską Gretą" i "białym płomieniem Szwecji". Urodziła się 18 września 1905 roku w Sztokholmie.
1991 - W Londynie rozpoczął działalność Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR). Jego zadaniem było uczestniczenie w przemianach ekonomicznych państw wschodnioeuropejskich.
1993 - Zmarł Leslie Charteris, angielski pisarz, scenarzysta filmowy, twórca filmowej postaci Simona Templera, czyli "Świętego". Urodził się 12 maja 1907.
1994 - Ministrowie handlu z ponad 120 państw podpisali w Marrakeszu w Maroko Akt Końcowy Rundy Urugwajskiej w ramach GATT i podjęli decyzję o zmianie nazwy GATT na WTO - Światowa Organizacja Handlu. Weszła w życie 1 stycznia 1995 roku.
1998 - Zmarł Pol Pot, kambodżański komunistyczny dyktator, w młodości mnich buddyjski, uczeń Jean-Paula Sartre'a. Twórca ludobójczego kambodżańskiego ugrupowania Czerwonych Khmerów, którzy w latach swoich rządów 1975-1979 na tak zwanych "polach śmierci" zamordowali prawie 2 miliony mieszkańców kraju.
2001 - Zmarł Joey Ramone, wokalista amerykańskiej grupy punkowej The Ramones. (ur. 19.05.1952)
2002 - Zmarł Szymon Kobyliński, grafik, rysownik, karykaturzysta, scenograf, eseista i dziennikarz. Autor książek "Pasjans erotyczny" i "Nasi zbrojni".
2005 - Zmarł Kazimierz Koźniewski, pisarz, publicysta, historyk harcerstwa, przez lata związany z "Polityką" i "Przekrojem", autor powieści: "Piątka z ulicy Barskiej", "Szczotka do butów", "Historia co tydzień". Współpracował z wieloma pismami i gazetami. Autor około 50 książek i co najmniej 6000 artykułów w prasie periodycznej. Urodził się 26 lipca 1919 roku.
2006 - Zmarł Norbert Kuźnik, kompozytor, teoretyk muzyki, organista, autor ponad stu utworów orkiestrowych, kameralnych i solowych, twórca muzyki do filmów: "Barwy świętości”, "Preludium sławy”, "Z pamięci wyjęte”. (ur. 08.01.1946)
2007 - Zmarł Jerzy Janicki, pisarz, dziennikarz i scenarzysta, współtwórca radiowych powieści "Matysiakowie” i "W Jezioranach”, autor scenariuszy seriali telewizyjnych: "Polskie drogi”, "Dom”, "Przygody psa Cywila”, i filmów fabularnych: "Przerwany lot”, "Człowiek z M-3”, "Wesołych świąt”, "Trzy kroki po ziemi”. Urodził się 10 sierpnia 1928 roku.


Czytaj także

14 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2011 00:00
Chrzest Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

16 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 16.04.2011 00:00
Urodził się Joseph Ratzinger - papież Benedykt XVI.
rozwiń zwiń