Mickiewicz, który wychowywał swe dzieci na emigracji, bał się, że źle na nich wpłynie odcięcie do codziennej polszczyzny. Jako remedium na groźbę odpolszczenia zastosował pewną lekturę: swej najstarszej córce kazał czytać "Pamiątki Soplicy". Nie chodziło oczywiście o Soplicę z, dopiero co stworzonego, poematu z Tadeuszem w tytule, ale o szlacheckiego bohatera gawęd napisanych przez Henryka Rzewuskiego.
- U genezy tej książki doszukać się można wpływu samego Mickiewicza - mówiła o "Pamiątkach JPana Seweryna Soplicy, cześnika parnawskiego" Zofia Lewinówna, historyk literatury, autorka powojennych opracowań tego tekstu. Według relacji samego Rzewuskiego, która zgadza się z innymi świadectwami, Mickiewicz spotkał go w 1830 w Rzymie. Tam Rzewuski zabawiał poetę opowiadaniami ze szlacheckiej przeszłości. W pewnym momencie Mickiewicz miał powiedzieć: "Powinieneś pisać to, co opowiadasz". Taka prawdopodobnie była geneza tej arcyszlacheckiej książki, która z kolei stanowiła w jakiejś mierze inspirację dla Mickiewicza piszącego swój poemat.
- "Pamiątki Soplicy" to książka absolutnie polska. Czasem się nad nią uśmiechamy, czasem jednak robi nam się straszno - opowiadała Zofia Lewinówna, omawiając zawartość opowieści Rzewuskiego. Ich autor należał do wielkich piewców szlacheckiej przeszłości - gawędy, które stworzył (wprowadzając tym samym nowy gatunek literacki do polskiej prozy), pokazują szlachcica z całym bagażem jego zalet i - być może przede wszystkim - wad. Te ostatnie widzimy z perspektywy, której nie dostrzegał Rzewuski. Podobnie patrzył jednak już Mickiewicz: jego bohaterowie szlacheccy w większości pokazani zostali z - owszem: złagodzonym - krytycyzmem. Pozytywnie przedstawieni są w "Panu Tadeuszu" ci, którzy potrafią wyjść z zaścianka.
Kim był Rzewuski, który snuł "gawędy z życia dawnej szlachty" Mickiewiczowi? Dlaczego sprzeciwiał się ruchom narodowowyzwoleńczym, przekreślał hasła niepodległościowe? Zapraszamy do wysłuchania archiwalnej audycji Ewy Szymańskiej i Marii Sawickiej pt. "Polakiem jestem i nic co polskie nie jest mi obce".
Narodowe czytanie "Pana Tadeusza" na antenie Dwójki - zobacz więcej
W najbliższą sobotę (8 września) mija 200 lat od momentu, w którym zakończyła się akcja "ostatniego zajazdu na Litwie”. Z tej okazji 8 września z inicjatywy Bronisława Komorowskiego, Prezydenta RP, zostanie zainaugurowane "Narodowe czytanie Pana Tadeusza”. Na wszystkich antenach Polskiego Radia , które wspiera przedsięwzięcie, już od początku tygodnia pojawiają się specjalne audycje poświęcone temu projektowi. Natomiast Portal Polskiego Radia uruchomił specjalną stronę internetową pantadeusz.polskieradio.pl , poświęconą "Narodowemu czytaniu”. Za jej pośrednictwem 8 września będzie można obejrzeć transmisję wideo z uroczystej inauguracji przedsięwzięcia w Ogrodzie Saskim.