Cerkiew pw. św. Sofii Mądrości Bożej (Hagia Sophia) zlokalizowana jest przy ul. Puławskiej 568 w Warszawie. Starania Kościoła prawosławnego w Polsce o możliwość budowy nowej świątyni w stolicy, zatwierdzenie projektu i pozwolenie na budowę, trwały wiele lat. Działka pod tę inwestycję została kupiona za odszkodowanie za teren przy ul. Wolskiej w Warszawie, który po wojnie nie wrócił do Cerkwi.
Hagia Sophia jest trzecią prawosławną świątynią w stolicy. Dwie pozostałe wzniesiono jeszcze w czasach zaboru rosyjskiego - to sobór metropolitalny św. Marii Magdaleny na Pradze wybudowany w II połowie XIX w. i cerkiew św. Jana Klimaka na Woli, wzniesiona w 1905 r.
Projekt jest wzorowany na słynnej konstantynopolskiej świątyni Hagia Sophia. Wymiary nowej stołecznej cerkwi, to 36,9 x 30 m, wysokość kopuły - 21,6 m. Kamień węgielny pod budowę został poświęcony 5 grudnia 2015 roku; uroczystości przewodniczył wówczas patriarcha ekumeniczny Konstantynopola Bartłomiej I.
Po kilku latach budowy, 20 września 2020 roku miało miejsce tzw. małe poświęcenie tej cerkwi, po którym możliwe już było odprawianie tam nabożeństw. Jednocześnie trwały prace wykończeniowe, przede wszystkim tworzenie polichromii.
W niedzielę odbyło się tzw. wielkie poświęcenie nowej stołecznej świątyni prawosławnej, wieńczące całą inwestycję. Uroczystościom przewodniczył zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego metropolita Sawa w asyście innych cerkiewnych hierarchów i duchowieństwa z wielu parafii. Na okolicznościową liturgię przybyły tłumy wiernych z całej Polski, przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, Kościoła katolickiego i Polskiej Rady Ekumenicznej, korpus dyplomatyczny m.in. z Grecji i Cypru.
Witając przybyłych na uroczystości, metropolita Sawa przypominał historię budowy tej świątyni, podkreślał, że była ona bardzo oczekiwana nie tylko przez stołeczną społeczność prawosławną. Mówił, że poświęcenie cerkwi Hagia Sophia to "pierwszy akord" obchodów kilku rocznic ważnych dla Cerkwi w Polsce, który to cykl zakończą w 2024 roku uroczystości 100-lecia autokefalii polskiej Cerkwi.
Kierując w lutym do wiernych i duchowieństwa odezwę w związku z planowanymi uroczystościami, abp Sawa podkreślał, że świątynia pw. Św. Sofii - Mądrości Bożej jest "pomnikiem prawosławia ufundowanym przez nas tym, którzy ginęli w Powstaniu Warszawskim, łagrach i obozach: Oświęcimiu, Katyniu, Miednoje, Jaworznie, doświadczali przesiedleń przymusowych na Wschód czy Zachód".
W liście do uczestników uroczystości prezydent RP Andrzej Duda przypomniał, że stołeczna cerkiew wprost nawiązuje do Hagii Sophii w Konstantynopolu, która - jak napisał - "jest najważniejszym dziełem kultury bizantyńskiej, wspaniałym symbolem chrześcijaństwa i dowodem potęgi cywilizacji chrześcijańskiej".
"Z tych też źródeł czerpie prawosławie, obecne na ziemiach polskich od przeszło tysiąca lat. Tradycja wschodnia to ważna część polskiej tożsamości. Wierni prawosławni zapisali w dziejach naszej ojczyzny wiele chlubnych rozdziałów, składając liczne świadectwa patriotyzmu i ofiarności. Poświęcona dziś (niedziela) cerkiew - poza swym wymiarem religijnym - stanowi jednocześnie upamiętnienie historycznych zasług, męstwa i martyrologii wszystkich obywateli Rzeczypospolitej wyznania prawosławnego" - napisał Andrzej Duda.
Życzył, by cerkiew Hagia Sophia stała się "ważnym ośrodkiem życia duchowego Warszawy i Polski, przyciągającym pielgrzymów i zachwycającym blaskiem prawosławnej kultury". Zwracał przy tym uwagę, że miejsce to będzie odgrywać ważną rolę w życiu licznej społeczności uchodźców wojennych z Ukrainy, mieszkających obecnie w Warszawie. "Niech znajdą tu solidarne wsparcie. W tym miejscu raz jeszcze dziękuję wspólnocie prawosławnej za pomoc udzielaną naszym ukraińskim bliźnim i przyjaciołom" - napisał prezydent.
Dokładnych danych, co do liczby prawosławnych w Polsce nie ma. Hierarchowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego szacują, że wiernych jest ok. 500 tys. Taką liczbę podał też Główny Urząd Statystyczny w opublikowanym kilka miesięcy temu raporcie "Wyznania religijne w Polsce w latach 2019-2021".
W poprzednim spisie powszechnym przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało 156 tys. osób, dane te uznawane są jednak przez hierarchów za niemiarodajne. Danych ze spisu przeprowadzonego w 2021 roku jeszcze nie ma.
