Walka o granice

Formowanie się granic odrodzonej Polski nie było procesem łatwym ani szybkim. Ostateczne uznanie granic Polski przez Radę Ambasadorów, reprezentującą zwycięskie mocarstwa, nastąpiło dopiero 15 marca 1923 roku.

Ten złożony proces był wypadkową wysiłków władz polskich oraz oddziaływania czynników zewnętrznych, z którymi Polska musiała się liczyć. Na przebieg długiej granicy z Niemcami (1912 km) wpłynęło zwycięskie Powstanie Wielkopolskie, trzy Powstania Śląskie oraz decyzje w sprawie Niemiec podjęte podczas konferencji w Paryżu. Jedna z nich, utworzenie Wolnego Miasta Gdańska, nie wyczerpywała polskich interesów. Pozbawiała Polskę własnego portu nad Bałtykiem i narażała na spór z Niemcami w sprawie statusu i uprawnień w Gdańsku. Polska zyskiwała jednak dostęp do morza.

O kształcie granicy z Czechosłowacją przesądził konflikt o Śląsk Cieszyński, w jego następstwie Zaolzie zamieszkane przez Polaków, znalazło się poza granicami Polski. Granica wschodnia uformowana została głównie w rezultacie wojny 1920 roku. Polacy nie wyobrażali sobie odrodzonej Rzeczypospolitej bez Kresów Wschodnich. Odsunięcie sowieckiej Rosji jak najdalej na wschód, uważano za postulat tożsamy z polską racją stanu. Dwa największe miasta kresowe, Lwów i Wilno, pojmowane były jako ostoje polskości; przesądzały o polskości Kresów i wpływały na potencjał państwa.

Sugestie państw zachodnich sprowadzające się do pozostawienia w granicach Polski wyłącznie ziem zamieszkałych przez ludność Polską, to znaczy operujące kryterium etnicznym, w ogóle nie były brane pod uwagę. W wypadku Wilna przekonanie to przełożyło się na konflikt z Litwą. Zajęcie miasta w 1920 roku przez dywizję gen. Lucjana Żeligowskiego zostało przez Litwinów potraktowane jako zabór, z którym nie mogli się pogodzić. Po inkorporacji Wileńszczyzny II Rzeczypospolita zajmowała obszar 386 tysięcy kilometrów kwadratowych, należąc pod względem obszaru do największych państw europejskich.