Nagroda przyznana za odkrycie niezwykłej śpiewaczki i nagrania zrealizowane w naturalnym kontekście spotkań z uczestnikami Kieleckiego Taboru Domu Tańca.
Maria Gałka (ur. 1948) mieszka w jednym z ostatnich domów pozostałych po wsi Orłowiny (woj. świętokrzyskie). Większość mieszkańców wsi wkrótce po wojnie przeniosła się na żyźniejsze ziemie pod Opatowem, a porzucone pola, sady i zagrody porósł las. Rodzina Gałków została na miejscu – i tak Maria Gałka spędziła w Orłowicach niemal całe życie: odchowała dzieci, dziś opiekuje się swoją starszą siostrą, hoduje kury. W wolnym czasie śpiewa i gra na "organce" – harmonijce ustnej.
Wiele melodii przejęła od matki, która lubiła śpiewać i często wieczorami nuciła w domu. Śpiewało się też przy pasieniu krów czy gęsi. Przez kilka szkolnych lat Maria mieszkała u muzykanckiego małżeństwa Zalińskich w pobliskim Mokoszynie. On grał na klarnecie i skrzypcach, ona śpiewała. Maria po lekcjach opiekowała się synkiem gospodarzy, a ci chodzili grać po weselach i zabawach. Piosenek uczyła się też od "kawalerki" – kolegów brata – i przy różnych okazjach towarzyskich. Czasem wystarczyło, że raz usłyszała piosenkę i już ją pamiętała. Swoje dołożyły z pewnością radio i telewizja.
Repertuar śpiewaczki jest więc zróżnicowany. Jego starszą warstwę stanowią "światówki", zwane też "śpiwami" czy "chłopami" – piękne melodie trójmiarowe typu mazurkowego. Maria Gałka zna też wiele pieśni obyczajowych – miłosnych, żołnierskich – jak i piosenek popularnych. Ich melodie często pulsują tanecznym rytmem polek, walczyków, fokstrotów.
Maria Gałka nigdy nie notowała słów ani nie prowadziła „zeszytu”, jak czyni wiele współczesnych śpiewaczek. Dzięki śpiewaniu "z głowy" z wielką swobodą porusza się po tekstach łącząc strofy różnych pieśni czy spontanicznie dobierając przyśpiewki. Z równą łatwością operuje muzyką. Śpiewając kolejne strofy nieznacznie zmienia linię melodyczną – niczym dobry wiejski skrzypek improwizujący wokół tematu muzycznego.
Płyta zawiera nagrania dokonane podczas wielu wizyt w Orłowicach, często w naturalnej sytuacji spotkania. W tle tętni więc życie codzienne: słychać krzątanie się przy kuchni, żywe reakcje słuchaczy na przyśpiewki, pomruki burzy.
Dorota Murzynowska
Lista utworów
- A jedziemy, jedziemy, dróżeczki nie wiemy
- Kare kunie kare
- Chodziła dziewczyna po zielonym sadku
- Świętokrzyskie góry, świętokrzyskie lasy
- Polka
- Jede z Opatowa
- Jade z Opatowa
- Siedzi diabeł na stodole
- Drobne liście na kapuście
- Jechali furmani fura za furami
- A wiedziałaś, Marysiu, że ja o cie stoje
- Jedzie wóz za wozem (harmonijka)
- Zaprzęgajcie cztery konie
- A dziewczyno kochana (harmonijka)
- A dziewczyno kochana
- Szli chłopcy ze młyna
- Kto ma ładną żone
- Oberek
- Oj jak ja se pojade a w to pole orać
- Oj wyńdźże, Janku, wyńdźże
- A śpiewała bym ja se, śpiewała śpiweczki
- Walczyk (harmonijka)
- Na krakowskiej ulicy
- Raz w niedziele po obiedzie
- Gdzie ta moja baba, po wode polazła
- W moim ogródeczku bieliło się płótno
- Na falach Dunaju
- A jedziemy, jedziemy, dróżeczki nie wiemy
- Za las, chłopcy, za las
- Świętokrzyskie góry, świętokrzyskie lasy
- Gwiazdo śliczna, spaniała
- Maria Gałka o sobie
- Aj kocham cię, Marysiu, kocham cie na dusze
- O cóż ci, Marysiu, o cóż ci tu chodzi
- A jedziemy, jedziemy, dróżeczki nie wiemy
Wykonawca
Maria Gałka - śpiew, harmonijka
***
Skład jury Fonogramu Źródeł 2016 roku:
prof. Piotr Dahlig – etnomuzykolog, Instytut Muzykologii UW
dr Weronika Grozdew-Kołacińska – etnomuzykolog, Instytut Sztuki PAN
Anna Szewczuk – dziennikarka Programu 2 PR
Anna Szotkowska – dziennikarka Programu 2 PR
Magdalena Tejchma – dziennikarka Programu 2 PR
Jury przyznało nagrodę specjalną w wysokości 2500 zł Remigiuszowi Mazurowi-Hanajowi za albumy: „Dajcie stołka cisowego. Muzyka tradycyjna Roztocza Gorajskiego i jej wykonawcy”, „Spod niebieskiej Góry 2. Muzyka Roztocza południowo-wschodniego” oraz „Zofia Sulikowska z Wojsławic. Portret śpiewaczki” wydane przez wydawnictwo In Crudo, Towarzystwo dla Natury i Człowieka oraz Gminny Ośrodek Kultury w Goraju. Jury przyznaje nagrodę za szczególne zasługi dla dokumentacji i prezentacji regionu Roztocza i jego wybitnych artystów w szerokim kontekście kulturowym.
Pierwszą nagrodę Stowarzyszeniu Akademia Łucznica za album „Maria Siwiec. Śpiewaczka z Gałek Rusinowskich”. Nagrodę przyznano za wspaniały portret śpiewaczki. Album przedstawia bogactwo i różnorodność jej repertuaru, nagranego z jednym z najwybitniejszych muzykantów z Radomszczyzny, Piotrem Gacą oraz ich uczniami.
Drugą nagrodę otrzymuje Miejski Dom Kultury w Kolbuszowej za trzy albumy wydane w ubiegłym roku: „Katalog. III Festiwal Żywej Muzyki na Strun Dwanaście i Trzy Smyki 2016” (CD + DVD), „Jan Cebula. Samouczek tradycyjnej gry na skrzypcach” oraz trzecią część serii „Muzykanci z Puszczy Sandomierskiej” – dwupłytowy album (CD + DVD) „Władysław Pogoda z kapelami”. Jury przyznaje nagrodę za nowatorską, pełną i konsekwentną dokumentację lokalnych tradycji.
Dwie równorzędne trzecie nagrody Jury przyznało: Fundacji Ważka za płytę „Z domu Kida” za bezcenny dokument i portret muzyczny czterech sióstr: Stanisławy Latawiec, Michaliny Mrozik, Janiny Bieńko i Stefanii Gołąb, ukazujący repertuar repatriantów z Bośni.
oraz Stowarzyszeniu Dom Tańca, autorom płyty „Śpiewa Maria Gałka” za odkrycie niezwykłej śpiewaczki i nagrania zrealizowane w naturalnym kontekście spotkań z uczestnikami Kieleckiego Taboru Domu Tańca.
Jury wyróżniło także dwa zespoły: „9siył” za dwupłytowy album „Przy Betlejemskich Horak. Góralskie kolędy i pastorałki” (CD1) i „Śpiywanie i granie to uciecha świata” (CD2) wydany przez Pensjonat Moje Tatry w Białym Dunajcu za upowszechnianie tradycyjnego stylu gry na Podhalu oraz
Krajkę, kapelę Serhija Ohrymczuka i ich gości za płytę „Krajka w domu” wydaną przez wydawnictwo KOKA Records za reprezentowanie tradycji muzycznych Ukraińców w Polsce.
