Культура мовы і штодзённасць, як мы камунікуем, літаратурная і гутарковая мова – на гэтыя тэмы сёння мы будзем размаўляць з нашым госцем, настаўніцай польскай мовы Эвай Мацяс.
Польскае радыё: Спадарыня Эва, што гэта такое культура мовы? Гэтае паняцце звязанае выключна з тэорыяй, ці ўсё ж такі таксама з практыкай?
Эва Мацяс: Культура мовы – гэта тэорыя і практыка адначасова. Так склалася, што ў культуры мовы вылучаецца апісальнае значэнне, якое тычацца постаці носбітаў мовы. Наступнае значэнне – нарматыўнае, якое займаецца вывучэннем практычных навыкаў носьбітаў мовы, наступнае значэнне – тэрміналагічна-мовазнаўчае. Астаняе значэнне прысвечанае навуковым даследаванням мовы. Варта падкрэсліць, што ў кантэксце павышэнне культуры мовы надзвычай важным элементам зʼяўляецца моўная асветніцкая дзейнасць, а менавіта памнажэнне агульнанацыянальнай моўнай нормы, маштабнае агучванне памылак. Мне падаецца, што найбольш уласцівым падыходах да польскай мовы для нашых слухачоў, будзе ўспрыманне мовы на ўзроўні вялікай каштоўнасці. Каб захоўваць мову неабходна валодаць моўнай свядомасцю.
Польскае радыё: Настаўнік, асабліва настаўнік польскай мовы мае вялікі ўплыў на тое, якім чынам маладыя людзі размаўляць. Таксама настаўнік мае безумоўны ўплыў на бліжэйшае атачэнне маладзёна, на яго бацькоў. Ці ў школе сапраўды ўдаецца пазітыўна паўплываць на дзяцей?
Эва Мацяс: Культура мовы павінна прысутнічаць не толькі ў вуснай мове, але і ў пісьмовай таксама. Вусная камунікацыя вымагае безупыннага выпраўлення. Вядома, У мілай атмасферы ўзаемнага даверу, выпраўленне кагосьці ўспрымаецца без крыўды. Напрыклад, можна перабіць і выправіць памылку альбо папрасіць паўтарыць выказванне зноўку – такія рэчы ўспрымаюцца натуральна. Аднак у выпадку пісьмовай мовы, выпраўленне становіцца вельмі карпатлівай працай, якая вымагае вялікіх высілкаў ад настаўнікаў і вучняў. Заўжды паўтараю – выпраўленне і падкрэсліванне розных памылак, гэта недастатковы крок. Вучань павінен выправіць і зразумець памылку. Потым трэба яе абмеркаваць, усвядоміць. Самым важаным для вучня павінна быць менавіта усведамленне механізму памылкі.
Польскае радыё: Зараз вы казалі пра тое, як моладзь павінна выхоўваць у сабе культуру маўлення. Якім чынам мы, старэйшае пакаленне, можам развіваць нашую культуры мовы, моўную свядомасць? Як можна ўдасканаліць свае камунікацыйныя навыкі? Дзе мы можам знайсці ўзоры для сябе? Маем звяртацца да СМІ, літаратуры ці да мовазнаўцаў?
Эва Мацяс: Без сумневаў, да мовазнаўцаў! Гэта сапраўдныя аўтарытэты ў гэтай галіне. Шмат гадоў таму, у мае школьныя гады, нам пастаянна паўтаралі – чытай літаратуру і будзеш граматна гаварыць. Аднак, цяперака літаратура перараджаецца ў самых розных формах, выкарыстоўваючы абсалютна розныя постаці мовы. У сувязі з гэтым, сучасная літаратура не замахваецца на статус сапраўднага ўзору мовы, аўтары імкнуцца да зусім іншых мэтаў. Але чытанне кніг засталося асноўнай крыніцай узбагачэння персанальна слоўнікавага запасу. Выключна пры дапамозе кнігі мы зможам годна азнаёміцца з моўнай нормай! Нішто і ніхто не зможа замяніць чытання! Толькі чытаючы літаратурныя творы, мы грунтоўна развіваем уласнае выяўленне, нават падсвядома вывучаем новыя словы. Гартаючы старонкі твораў, мы маем дачыненне з мовай, якая не толькі апісвае існыя рэчы але і стварае новыя сусветы. Менавіта гэта мае агромністы ўплыў на развіццё асобы.
На такіх практычных парадах мы завяршаем нашую праграму. Студыю Польскага радыё наведала дасведчаная паланістка, настаўніца польскай мовы ў славутым варшаўскім Ліцэі імя Станіслава Сташыца Эва Мацяс.
У сённяшняй перадачы ʼʼПольская мова без межаўʼʼ мы гутарылі пра культуру маўлення і моўную свядомасць. Спадарыня Мацяс падзялілася ўніверсальнымі парадамі, якія напэўна дапамогуць не толькі вывучаць польскую але і палепшыць валоданне роднай мовай.
Перадача ўзнікла пры фінансавай падтрымцы фонду «Дапамога палякам на Ўсходзе» у рамках апекі Сенату Рэчы Паспалітай над палякамі замежжа.
PRdZ/эж