Чакаецца, што даходы «Газпрому» пасля выплаты падаткаў у 2023 годзе складуць прыкладна 2,2 мільярда рублёў (у цяперашні час – 24,3 мільярда долараў) у параўнанні з 3,6 трыльёнамі рублёў, зафіксаванымі ў 2022 годзе. «Газпром» губляе еўрапейскі рынак пасля выкліканага ім энергетычнага крызісу і ўварвання Расіі ва Украіну. Абедзве з'явы падштурхнулі еўрапейскіх кліентаў адвярнуцца ад расійскага газу.
Абавязацельства па назапашванні запасаў газу ў Еўропе, выкананае рэкорднымі тэмпамі – у жніўні 2023 года склады былі запоўненыя больш чым на 90%. Гэта стварыла перспектыву бяспекі паставак на працягу ўсяго ацяпляльнага сезону да сакавіка 2024 года. Па гэтай прычыне цана на газ на біржы TTF у Нідэрландах у пачатку студзеня дасягнула псіхалагічнай мяжы ў 30 еўра за мегават-гадзіну, якой не было з чэрвеня 2021 года, калі «Газпрам» толькі пачаў абмяжоўваць пастаўкі і не запаўняць сховішчы ў Аўстрыі, Германіі і Нідэрландах, распачаўшы энергетычны крызіс.
Ёсць і іншая прычына – адмова еўрапейскіх кліентаў ад газу з Расіі, нягледзячы на адсутнасць рэальных санкцый на гэтае паліва, у адрозненне ад нафты ці звадкаванага газу. Праграма ЕС REPowerEU першапачаткова ўключала (неабавязковую) дэкларацыю аб жаданні адмовіцца ад сыравіны з Расіі не пазней за 2027 год, а цяпер згадвае мінімізацыю да 2030 года. Нягледзячы на гэта, продажы расійскага газа ў Еўропе падаюць, як у сеткавым, так і ў СПГ – насуперак прапагандзе Крамля аб пашырэнні на рынку звадкаванага газу. Ён таксама будзе абмежаваны санкцыямі, якія перашкаджаюць выкарыстанню высокіх тэхналогій з Захаду без аналагаў у Расіі і Азіі.
Reuters мяркуе, што ў 2023 годзе пастаўкі «Газпрома» на еўрапейскі рынак дасягнулі 28,3 млрд кубаметраў. І гэта было зніжэнне на 55,6 працэнта ў параўнанні з 2022 годам, калі 63,8 мільярда кубаметраў дасягнулі Еўропы. Сярэднія аб'ёмы паставак «Газпрому» складаюць 77,6 млн кубаметраў у дзень у 2023 годзе ў параўнанні са 174,8 мільёна ў 2022 годзе. Агенцтва нагадвае, што пікавы ўзровень паставак у 2018-19 гадах дасягаў 175-180 млрд кубаметраў.
Расіяне знікаюць з Еўропы на карысць альтэрнатыў, якія яны паслядоўна паказвалі як непрывабныя, і некаторыя назіральнікі на Захадзе ім верылі. Паводле апошніх звестак Еўрастата, у трэцім квартале 2023 года 48,6 працэнта прыроднага газу, адпраўленага па трубаправодах у Еўрапейскі саюз, паступала з Нарвегіі, 17,8 працэнта з Алжыра, 16 працэнтаў з Расіі, 10,5 працэнта з Вялікабрытаніі, 5,9 працэнта з Азербайджану.
Доля Расіі на рынку энергетычнай сыравіны ў Еўрасаюзе падае з 14,5 працэнта ў трэцім квартале 2022 года да 6,5 працэнта ў аналагічным перыядзе 2023 года.
Еўропа больш не глядзіць на Расію ў пытанні паставак газа, яны адышлі на другасную ролю на рынку.
Еўропа больш не глядзіць на Расію ў пытанні паставак газа, яны адышлі на другасную ролю на рынку
Між тым, паварот «Газпрому» да Азіі пакуль знаходзіцца ў зачаткавым стане. Некалькі разоў на тыдзень расіяне заяўляюць аб рэкордных сутачных пастаўках газу ў Кітай, але рэчаіснасць не такая вясёлая, і гэтыя паведамленні, магчыма, закліканыя адцягнуць увагу ад менш пазітыўных фактаў.
У лістападзе прэзідэнт Уладзімір Пуцін падпісаў закон аб павышэнні падаткаў для вытворцаў газу на чале з «Газпромам». Гаворка ідзе пра пастановы, накіраваныя на павелічэнне даходаў бюджэту, які пацярпеў ад санкцый і ўварвання пасля аднаўлення субсідый на продаж паліва ў Расіі на фоне паліўнага крызісу. Па гэтай прычыне, у тым ліку, «Газпрому» прыйшлося скараціць інвестыцыйную праграму на 2024 год прыкладна на 20 працэнтаў да 1,57 трыльёна рублёў. Тым не менш, ён абвяшчае аб далейшай падрыхтоўцы да будаўніцтва новага газаправода ў Кітай пад назвай «Сіла Сібіры 2». Аднак ніякіх рашэнняў па гэтым пытанні няма, а пастаўкі, якія ідуць праз існуючы газаправод «Сіла Сібіры 1», не дазваляюць перанакіроўваць газ з Еўропы праз геаграфічны барʼер Сібіры.
У больш шырокім перспектыве Расія больш не зʼяўляецца важным пастаўшчыком энергетычнай сыравіны ў Еўропу ў цэлым. Не знайшоўшы рэальнай альтэрнатывы ў Азіі, пра што сведчыць падзенне даходаў Крамля. Доля даходаў ад продажу газу і нафты ў расейскім бюджэце зʼяўляецца самай нізкай за 16 гадоў і ўпала на 15 працэнтных пунктаў у перыяд студзень-верасень 2023 года. У абсалютным выражэнні ён знізіўся ў 1,5 раза. Выручка Расіі ад рэалізацыі вуглевадародаў за гэты перыяд дасягнула 5,58 трлн рублёў пасля зніжэння на 2,9 трлн.
Санкцыі павольныя, але справядлівыя. Іх далейшае абвастрэнне павінна паглыбіць праблемы расейцаў, лепшай лакмусавай паперкай для якіх зʼяўляецца самагубства расійскай кампаніі ў Еўропе, што бачна ў дадзеных, нягледзячы на спробы Крамля гэта схаваць.
Матэрыял цалкам biznesalert.pl/вх