Цэнтр аналізу навуковай дэзінфармацыі і акадэмічнай камп'ютэрнай сеткі (NASK) выявіў палітычную рэкламу ў Фэйсбуку, якая можа фінансавацца з-за мяжы. Адначасова эксперты цэнтра кажуць, што нельга казаць пра надзвычайнае ўмяшанне ў выбарчы працэс у Польшчы з боку замежных суб'ектаў.
NASK выявіў палітычную рэкламу на платформе Фэйсбук, якая, паводле аналітыкаў, фінансавалася звонку. Гэта была рэклама, якая дыскрэдытавала кандыдатаў Славаміра Ментцэна і Караля Наўроцкага, а з іншага боку падтрымлівала Рафала Тшаскоўскага.
Цэнтр аналізу прадпрыняў адпаведныя крокі, каб ліквідаваць праблему. Пасля кантакту з кампаніяй «Meta”, рэклама часова знятая, хоць сітуацыя застаецца дынамічнай, прызнаюць эксперты NASK.
Кіраўнік аддзелу аналізу наратыўных тэндэнцый і факт-чэкінгу Анджэй Казлоўскі гаворыць, што каманда NASK вывучае сляды, якія вядуць да рэкламадаўцаў гэтай палітычнай рэкламы, але інфармацыя пакуль не агучваецца, паколькі гэта можа негатыўна паўплываць на аперацыйную працу аналітыкаў.
Ці можна казаць пра вонкавае ўмяшанне ў выбарчы працэс у Польшчы? Анджэй Казлоўскі супакойвае:
— У рамках выбарчага парасона, гэта значыць кампаніі Міністэрства лічбавых спраў, галоўнай задачай якой з'яўляецца забеспячэнне інфармацыйнай цэласнасці выбараў ад дэзінфармацыі, мы, як Цэнтр аналізу дэзінфармацыі, распачалі шэраг дзеянняў, у тым ліку, пашыраны маніторынг, які дазволіў, сярод іншага, выявіць умяшанне, пра якое мы тут гаворым. Але не толькі гэта, бо мы бачым і іншыя наратывы, якія атакуюць, напрыклад, імідж кандыдатаў, атакуюць сам выбарчы працэс, яго цэласнасць.
І, вядома, гэта адзін з элементаў. Гэтая палітычная рэклама, магу сказаць, што гэта нармальна. Гэта пэўная стандартная тэндэнцыя, якую мы бачым і бачылі на папярэдніх выбарах, што мы проста маем справу з павелічэннем колькасці дэзінфармацыйных наратываў непасрэдна перад выбарамі. Гэта адбылося перад выбарамі ў Еўрапейскі парламент, на выбарах у мясцовыя органы ўлады. Так што гэта хутчэй тое, чаго мы маглі чакаць і на што маглі разлічваць. Пакуль што гэта таксама не велізарны маштаб. Таму я хацеў бы запэўніць вас, што наша інфармацыя была важнай, бо мы хацелі пра гэта сказаць наўпрост і папярэдзіць. Але мы не гаворым пра нейкае маштабнае ўмяшанне ў выбары, якое ўяўляе нейкую велізарную пагрозу для канчатковых вынікаў выбараў. Таму я б заклікаў СМІ да спакою, да шчырасці, да камунікацыі, заснаванай на пацверджанай праўдзівай інфармацыі.
Матэрыялы, выяўленыя NASK, праглядаліся на тэрыторыі Польшчы. Паводле дадзеных Цэнтра, рэкламныя акаўнты, якія ўдзельнічалі ў выбарчай кампаніі, за апошнія сем дзён выдаткавалі на палітычныя матэрыялы больш, чым любы выбарчы камітэт:
— За апошнія сем дзён на гэтую палітычную рэкламу было выдаткавана больш грошай, чым выдаткавалі выбарчыя камітэты. Сумы, якія былі выдаткаваныя на гэтую палітычную рэкламу, былі не малыя, яны былі даволі значныя. Таму што гэта таксама пытанне, па якім выбарчыя камісіі маюць права размяшчаць палітычную рэкламу. І, будзем шчырымі, гэта таксама вельмі добрае пытанне для кампаніі «Мета», якая на кожным кроку падкрэслівае, наколькі яна абараняе выбарчы працэс і ўдзельнічае ў гэтай барацьбе з дэзінфармацыяй перад выбарчым працэсам, і тут аказваецца, што яна праводзіць такую кампанію на сваёй платформе ў Facebook. Такім чынам, я лічу, што гэта таксама вельмі добрае пытанне, якое можна задаць да канца: чаму яна дапусціла гэта, хоць публічна сказала зусім іншае.
Аналізы сведчаць пра магчымую правакацыю. Магчыма, яе мэтай было нанясенне шкоды кандыдату, якога падтрымлівалі ў рэкламе, і дэстабілізацыя сітуацыі перад прэзідэнцкімі выбарамі. Крыніцы паходжання і фінансавання кампаніі вызначаюцца.
NASK паведаміла пра выяўленыя рэкламы ў Агенцтва ўнутранай бяспекі, якое таксама займаецца пытаннямі бяспекі выбарчага працэсу.
Віцэ-міністр рэсурсаў і рэгіянальнай палітыкі Яцэк Карноўскі пацвярджае, што праверкай такіх фактаў павінна займацца Агенцтва ўнутранай бяспекі:
- Напрыклад, калі нехта размяшчае такую рэкламу з тэрыторыі Польшчы, то адкуль у яго такія сродкі на гэта. Думаю, агенцтва таксама павінна ідэнтыфікаваць такія акаўнты. Гэта для нас, палякаў, вельмі важнае папярэджанне: ніхто не звальняе нас з таго, каб думаць. Трэба думаць, думаць, думаць. Трэба правяраць. Паглядзіце, як моцна Пуцін хацеў бы, каб мы выйшлі з ЕС, з НАТА, менш выдавалі на абарону. Мы штодзённа на Фэйсбуку, Х, Інстаграме сустракаемся з тым, што нехта не мае здымка, мае 5-6 знаёмых. Гэта фэйкавыя акаўнты, гэта тролі, якіх, напэўна, трэба было б заблакаваць. Але, перш за ўсё, не верыць ім. Зазірнуць на парталы, якія мы ведаем, а не чытаць глупствы.
Паводле слоў былога намесніка кіраўніка разведкі Упраўлення дзяржаўнай аховы Пятра Немчыка, даўно вядома, што хтосьці паспрабуе маніпуляваць выбарамі. Ён лічыць, што існуе значна больш відаў перашкод, чым толькі тыя, што зарэгістраваны NASK:
- Нават калі след вядзе ў Маскву, то выяўленне тэхнічнага следу неабавязкова прывядзе нас туды. Інтэрнэт дзейнічае так, што такога роду дзейнасць можна праводзіць з любога месца ў свеце і неабавязкова гэта будзе Крэмль. Але Крэмль можа быць суб’ектам, які замовіў такую рэкламу, і быць яе спонсарам.
NASK заклікае карыстальнікаў інтэрнэту быць асцярожнымі і паведамляць пра рэкламу ў сацыяльных сетках, якая не падпісана выбарчымі камісіямі зарэгістраваных кандыдатаў.
Першы тур выбараў у Польшчы – 18 мая.
слухайце аўдыё
ав