Гаворка ідзе пра Міхаіла Багданава, да нядаўняга часу ключавога дыпламата Расіі ў гэтым рэгіёне, які 9 ліпеня страціў пасаду намесніка міністра замежных спраў і спецыяльнага прадстаўніка прэзідэнта Расійскай Федэрацыі па Блізкім Усходзе і Афрыцы.
Афіцыйна звальненне Багданава было абумоўлена асабістымі прычынамі і сталым узростам. Аднак Багданаў аднаго ўзросту з Пуціным і на два гады маладзейшы за свайго непасрэднага начальніка Лаўрова.
Гэтая адстаўка адбылася ў той час, калі на Блізкім Усходзе мітусня, і кожны павінен абараняць свае інтарэсы. Патрэбныя вопытныя людзі, аднак, відавочна, гэта тычыцца тых, хто не страціў даверу ў начальнікаў.
Міхаіл Багданаў правёў больш за 50 гадоў на дыпламатычнай службе
Міхаіл Багданаў правёў больш за 50 гадоў на савецкай, а затым расійскай дыпламатычнай службе ў Емене, Ліване, Ізраілі, Егіпце і двойчы ў Сірыі. У чэрвені 2011 года, калі на Блізкім Усходзе разгарнуліся пратэсты «Арабскай вясны» супраць аўтарытарных рэжымаў, часта звязаных з Расіяй, ён быў прызначаны намеснікам міністра замежных спраў.
Неўзабаве пасля гэтага ў Сірыі пачалася поўнамаштабная грамадзянская вайна, якая ў 2015 годзе прывяла да ўдзелу Расіі на баку аслабленага і падтрыманага Іранам дыктатара Башара Асада. За некалькі месяцаў да таго, як Пуцін адправіў дапамогу, Багданаў пасрэдна нёс адказнасць за рэалізацыю палітыкі вынішчэння тысяч сірыйцаў, якія выступілі супраць дыктатара, і за барацьбу з групоўкамі, якія захапілі ўладу ў снежні 2024 года.
Для Расіі Блізкі Усход з'яўляецца вельмі важным рэгіёнам
Адначасова Масква прыняла тактыку падтрымкі ўсіх канфліктуючых бакоў для таго, каб пераканаць кожнага, што з'яўляецца яго саюзнікам, а Захад — вораг. Таму Крамлю давялося сумяшчаць крытыку звяржэння Садама Хусейна ЗША са здабываннем прыхільнасці шыітаў, якіх іракскі дыктатар забіваў тысячамі. Суніцкім прыхільнікам Садама Расія напамінала аб сваёй падтрымцы для яго да канца, і гэта не перашкодзіла пераканаць Іран у тым, што Расія яе найлепшы сябар.
Але калі Ізраілю было трэба, то Расія дала зялёнае святло на бамбардзіроўкі іранскіх пазіцый у Сірыі.
Расіяне кантралявалі там супрацьпаветраную абарону, якая якраз не спрацавала. Багданаў кіраваў гэтай вытанчанай місіяй. Аднак нешта пайшло не так, і расіяне пачалі цярпець няўдачы ў сваёй шматвектарнай стратэгіі, асабліва пасля таго, як вайна ва Украіне аслабіла іх пазіцыі.
Найбольшым ударам стала падзенне Асада ў снежні 2024 года
Над Багданавым навісла пагроза «апалу», страты ласкі, тым больш што ён не толькі не прадбачыў такога павароту падзей, але і ў пэўнай ступені, спрыяў яму.
У рамках сваіх пагадненняў з Ізраілем расіяне на кожным кроку шкодзілі іранцам у Сірыі, узамен Ізраіль даваў пустыя заявы аб падтрымцы для Украіны. Шмат што сведчыць аб тым, што напад на іранскае консульства ў Дамаску, здзейснены Ізраілем у красавіку 2024 года, адбыўся пры маўклівай падтрымцы Расіі, хоць афіцыйна Расія асудзіла яго.
Таксама фактам з'яўляецца тое, што фінансаваныя Расіяй чыноўнікі рэжыму Асада сабатавалі намаганні Ірана арганізаваць супраціў у Алепа падчас наступу джыхадзістаў у снежні 2024 года. Расіяне кіраваліся ўпэўненасцю, што Асад будзе цалкам у іх ласку, і што яго падзенне немагчымае. Аднак адбылося наадварот.
Расія не можа дазволіць сабе выклікаць паніку ў дыктатараў
Падзенне Асада паставіла Расію перад яшчэ адной дылемай: выратаваць яго ці пакінуць. Апошні варыянт спрыяў бы перамовам з новым урадам Сірыі, але выклікаў бы паніку сярод іншых дыктатараў, якія абапіраюцца на Маскву. Таму было прынята рашэнне эвакуяваць яго і даць яму «гуманітарны прытулак». Але рэпутацыя Расіі як саюзніка ўсё роўна была падарваная, і ў рэгіёне ўсё часцей узнікала пытанне: ці пакідае Расія сваіх саюзнікаў, калі яны ў бядзе?
Гэтыя пытанні сталі яшчэ больш актуальнымі, калі Расія нават пальцам не паварушыла, каб абараніць свайго меркаванага саюзніка — Іран, калі на яго напаў Ізраіль, нягледзячы на заключаны ў студзені расійска-іранскі дагавор аб стратэгічным супрацоўніцтве ў галіне бяспекі.
Адзінае, на што могуць разлічваць шыіцкія саюзнікі Расіі — «малітвы мільёнаў расіян»
Адзін з самых цынічных прадстаўнікоў Расіі ў рэгіёне, пасол у Іраку Эльбрус Кутрашаў, калі яго ціснулі ў інтэрв'ю іракскаму тэлебачанню, прызнаў, што адзінае, на што могуць разлічваць шыіцкія саюзнікі Расіі, гэта «малітвы мільёнаў расіян». Тым часам галоўнай задачай Багданава было пераканаць новыя сірыйскія ўлады, што Расія ніколі насамрэч не падтрымлівала Асада, што яна любіць сірыйскі рэжым незалежна ад таго, хто знаходзіцца ва ўладзе, і таму джыхадзістам, якія зараз знаходзяцца ва ўладзе, варта пра гэта забыцца.
Багданаў падвёў Пуціна
Тым часам галоўнай задачай Багданава стала пераканаць новы сірыйскі ўрад у тым, што Расія ніколі не падтрымлівала Асада, што яна любіць сірыйскі рэжым незалежна ад таго, хто знаходзіцца ва ўладзе, і таму джыхадзісты, якія цяпер знаходзяцца ва ўладзе, павінны забыць пра тое, што Расія кідала на іх бомбы, прызнаць яе саюзнікам і пагадзіцца захаваць расійскія базы ў Тартусе і Хмейміме.
Багданаў запэўніў Пуціна, што арганізуе гэта, і ў студзені паляцеў на перамовы з новым лідарам Сірыі Ахмедам аль-Шарам. Але сірыйцы запатрабавалі галаву Асада. Нягледзячы на гэта, яшчэ ў маі Багданаў запэўніў Пуціна, што ўсё ідзе па плане. Але было не так. Сірыйцы разарвалі пагадненне з Расіяй аб кіраванні портам Тартус, перадалі яго Аб'яднаным Арабскім Эміратам і пачалі адмаўляцца аб пагадненні са Злучанымі Штатамі.
Такім чынам, цярплівасць цара скончылася, і Багданаў можа быць рады, што пакуль што на ім не было здзейснена ніякага «самагубства». Расіяне, верагодна, спадзяюцца, што адхіленне Багданава пераканае іранцаў у тым, што яны пакаралі чалавека, адказнага за падзенне Асада, а цяперашнія ўлады Сірыі — што яны пакаралі чалавека, адказнага за падтрымку Асада.
Ці спрацуе гэта? Пакуль невядома.
Аўтар: Д-р Вітольд Рэпетовіч, супрацоўнік Ваеннай акадэміі
яс