Узровень развіцця дэмакратычных інстытутаў знізіўся ў 10 з 29 краін Усходняй Еўропы і Азіі, якія ўваходзяць у спіс краін пераходнага перыяду, а палепшыліся толькі ў пяці, у тым ліку ва Украіне.
«У 2023 годзе дэмакратычнае кіраванне ў рэгіёне транзітных краін пагаршаецца 20-ы год запар. Працягваюцца напады на асноўныя свабоды з боку еўразійскіх аўтакратый і пагаршэнне дэмакратычных інстытутаў у краінах, якія адносяцца да гібрыдных рэжымаў», — адзначаецца ў дакладзе арганізацыі.
Паводле Freedom House, у рэгіёне ад Цэнтральнай Еўропы да Цэнтральнай Азіі адбываецца геапалітычнае пераўпарадкаванне.
«Спроба Масквы знішчыць Украіну і бесчалавечнае заваяванне Нагорнага Карабаху азербайджанскім рэжымам яшчэ раз прадэманстравалі смяротныя наступствы экспансіі аўтакратыі. Гэтыя і іншыя падзеі апошніх гадоў паскорылі геапалітычную рэарганізацыю ў рэгіёне, калі краіны падзяліліся на два супрацьлеглыя блокі: тыя, хто адданы ліберальнаму дэмакратычнаму парадку, і тыя, якія рашуча адмаўляюцца ад яго», — адзначаецца ў дакуменце.
Праваабаронцы падкрэслілі, што аўтакратыі працягвалі паглыбляць свае рэпрэсіі, парушаючы міжнародныя нормы.
«Паказчыкі дэмакратыі знізіліся ў чатырох з васьмі краін, класіфікаваных як кансалідаваныя аўтарытарныя рэжымы, паколькі дыктатарскія лідары закрылі пакінутую прастору для іншадумства і працавалі над падаўжэннем свайго кіравання на нявызначаны тэрмін. Гэтыя рэжымы актыўна падтрымлівалі адзін аднаго ва ухіленні ад санкцый, задушэнні ўнутранай апазіцыі і прытупленні любой адказнасці за ваенную агрэсію і іншыя парушэнні міжнароднага права. Па сутнасці, яны ствараюць новы рэгіянальны парадак, які больш адпавядае іх інтарэсам, і дэмакратыі яшчэ не знайшлі адэкватнага адказу», — канстатавалі праваабаронцы.
Паводле іх, у пералік краін з кансалідаванымі аўтарытарнымі рэжымамі ўваходзяць восем краін — Расія, Узбекістан, Казахстан, Кіргізстан, Беларусь, Азербайджан, Таджыкістан і Туркменістан.
«Казахстан і Кіргізстан, якія раней займалі менш рэпрэсіўныя месцы ў аўтарытарным дыяпазоне, цяпер адпавядаюць больш шырокай цэнтральнаазіяцкай тэндэнцыі аўтарытарнай кансалідацыі. Рэжымы ў гэтых дзвюх краінах працавалі над ліквідацыяй мясцовай аўтаноміі і актыўнасці грамадзянскай супольнасці і працягвалі яшчэ больш скарачаць магчымасці для грамадскай нязгоды. Ацэнкі астатніх чатырох краін у гэтай катэгорыі — Беларусі, Азербайджану, Таджыкістана і Туркменістана — з жорсткімі дыктатарскімі рэжымамі — ужо апынуліся ў ніжняй частцы», — адзначаецца ў дакладзе.
Праваабаронцы падкрэслілі, што на тле ўзмоцненай супрацы паміж аўтакратамі, у прыватнасці, паміж Уладзімірам Пуціным і Аляксандрам Лукашэнкам, залежнасць апошняга ад Расіі «у знешніх і ўнутраных справах уяўляе рызыкі таго, што Беларусь цалкам ператворыцца на васальную дзяржаву».
Паводле праваабаронцаў, адзінай адносна яркай плямай сярод гібрыдных рэжымаў была Украіна, якая працягвала дабівацца значнага прагрэсу ў стварэнні судовых і антыкарупцыйных інстытутаў і актыўным расследаванні карупцыі, у тым ліку ў войску.
Эксперты мяркуюць, што для супрацьстаяння поспехам аўтарытарных рэжымаў дэмакратычныя ўрады павінны пашырыць свой падыход да прасоўвання дэмакратыі.
«У дадатак да традыцыйнай канцэнтрацыі ўвагі на свабодных выбарах, абароне правоў і інстытуцыйных рэформах, яны павінны быць гатовыя больш інвеставаць у ваенную падрыхтоўку і забяспечыць Украіну зброяй, неабходнай для паразы Масквы ў агрэсіі супраць Украіны. Калі гэтага не зрабіць, гэта толькі ўзмоцніць цяперашнія нэгатыўныя тэндэнцыі і зробіць больш вартасным спыненне аўтарытарнай экспансіі ў будучыні, як у гэтым рэгіёне, так і ва ўсім свеце», — рэзюмавалі праваабаронцы.
Раней Freedom House назвала Беларусь адной з самых несвабодных краін у сучасным свеце. Паводле Індэксу Свабоды ў свеце, летась горшае, чым у Беларусі, становішча са свабодай было ў Азербайджане, Таджыкістане і Туркменістане.
svaboda.org/вх