Ён тлумачыць, што вельмі цяжка вымераць узровень падтрымкі Германіі, бо яе трэба разбіць на тры элементы: падтрымку нацыянал-сацыялізму, падтрымку Гітлера і падтрымку вайны. Гэтыя моманты часта супадалі, але не заўсёды.
«Было шмат немцаў, якія лічылі нацыянал-сацыялізм нейкім дзіўным, але Гітлера выдатным. Іншыя казалі: «Мы не ад усёй душы за нацыянал-сацыялізм або Гітлера, але мы ўсё роўна падтрымліваем вайну», – кажа Вэбер.
На яго думку, з трох элементаў падтрымка вайны была найбольшай, асабліва ў канцы Другой сусветнай вайны.
– Калі мы паглядзім на другую палову вайны, чым патлумачыць далейшы ўдзел такой колькасці немцаў у вайне? Хоць можна спасылацца на дысцыплінаванасць і жорсткасць рэпрэсій, я не думаю, што гэта тлумачэнне. Чым патлумачыць, што апошні год вайны быў самым крывавым? За апошні год у баях загінула столькі ж людзей, колькі за ўсе папярэднія гады на еўрапейскім тэатры ваенных дзеянняў. Калі б немцы вялі вайну неахвотна, яны б проста здаліся ў гэты момант, а не гінулі далей, адзначае гісторык.
– Калі першыя ваенныя кампаніі ішлі добра з пункту гледжання Германіі, людзі пачалі падтрымліваць гэтую вайну, і нацысты пачалі «прадаваць» вайну двума спосабамі. Яе ўкаранёным прыхільнікам – як нацыянал-сацыялістычную вайну, як амаль еўрапейскую вайну супраць пагрозы міжнароднага габрэйства, у эсхаталагічна-апакаліптычным ключы, што толькі калі гэтая вайна будзе выйграна, Еўропа можа быць выратаваная і можа адбыцца адкупленне, – сказаў гісторык.
– Тым, хто не быў ідэалагічна прыхільнікам Трэцяга рэйха, яны падавалі яго, асабліва калі вайна ішла не так добра, у традыцыйным ключы, як нацыянальную вайну за выжыванне. Нягледзячы на тое, што відавочна агрэсарам была Германія, яны здолелі прадставіць гэта як абарончую вайну, дзе Германія проста павінна была нанесці прэвентыўны ўдар», – тлумачыць гісторык.
Што тычыцца ступені падтрымкі нацыянал-сацыялізму, Вэбер адзначае, што да 1933 года параўнальна лёгка вымераць колькасць галасоў, пададзеных на выбарах у НСДАП, але ў наступныя гады гэта становіцца ўсё цяжэй.
«Праблема ў тым, што большасць сцвярджэнняў аб народнай падтрымцы Гітлера грунтуюцца на доказах, створаных самімі нацыстамі – выбарах, на якіх можна было прагаласаваць толькі за або супраць, або шматтысячных мітынгах», – сказаў ён.
«Я думаю, што ўсе згодныя з тым, што падтрымка ў 1938 годзе была вышэйшай, чым у 1933 годзе, але ці была яна вышэй на 50, 80 ці 100 працэнтаў, цяжка сказаць», – гаворыць гісторык.
Як дадае ён, гэтая ацэнка становіцца яшчэ больш складанай пасля пачатку вайны, бо ёсць яшчэ і вышэйзгаданы фактар падтрымкі вайны.
Вэбер адзначае, што вымярэнне падтрымкі нацыстаў колькасцю членаў НСДАП недарэчна, таму што яно ігнаруе абставіны таго часу. Да 1933 года ўступіць у нацысцкую партыю мог практычна кожны, але пасля прыходу да ўлады, баючыся наплыву апартуністаў, прыём новых членаў быў практычна спынены на некалькі гадоў.
Пазней былі хвалі, калі партыя пашырала або згортвала свае шэрагі. У канцы вайны НСДАП нават заахвочвала да ўступлення, што павінна было падняць баявы дух ва ўмовах пагаршэння сітуацыі немцаў на фронце.
Гісторык прызнаў, што, улічваючы шырокую падтрымку немцамі нацыянал-сацыялізму або вайны, такія словы, як тыя, якія прамовіў канцлер Олаф Шольц у гадавіну заканчэння Другой сусветнай вайны, заключаюцца ў тым, што «8 мая 1945 года Германія і свет былі вызваленыя ад нацызму» можа здацца дзіўным, але гэта неабавязкова азначае, што амаль усе немцы выступалі супраць нацыстаў.
Ён адзначыў, што да 1980-х гадоў у Германіі канец вайны лічыўся правалам, гэта пачало мяняцца з прамовай прэзідэнта Рыхарда фон Вайцзэккера ў 1985 годзе, які сказаў, што гэта таксама было вызваленне Германіі ад дыктатуры.
Вэбэр дадаў, што ў Нямеччыне відавочна не хапае спробаў зірнуць на вайну з польскай перспектывы.
– Я думаю, што адна з праблем у тым, што немцы ніколі не задумваліся над тым, як вайна паўплывала на Польшчу і як яна ўплывае на сённяшнія пакаленні палякаў. Увесь час гавораць, што трэба вучыцца на мінулым, сачыць за тым, каб яно ніколі не паўтарылася, і таму мы не можам ісці супраць Расіі і гэтак далей. Але падобнага мыслення няма ў дачыненні да Польшчы ці Украіны, – заўважыў гісторык.
РАР / tvp.info / вх