У апошнім нумары штомесячніка беларускай меншасці ў Польшчы «Часопіс» працяг серыі «У кіпцюрах бяспекі». Галоўным героем з'яўляецца беларуска-польскі пісьменнік Сакрат Яновіч, які некалькі гадоў быў тайным супрацоўнікам СБ.
«У лісце да гродзенскага пісьменніка Аляксея Карпюка Сакрат Яновіч імпульсіўна выклаў змест і погляды, у цэлым адпаведныя праўдзе, але мусілі прайсці дзесяцігоддзі, перш чым пра гэта можна было гаварыць адкрыта. І не цалкам, таму што часам гэтыя справы настолькі складаныя, што нават гісторыкі баяцца імі займацца», піша Юрка Хмялеўскі.
Такой негалоснай праўдай, згаданай у лісце, быў тады цёмны бок Савецкай арміі на франтах Другой сусветнай вайны, яе жорсткасць у адносінах да мірнага насельніцтва пры захопе нямецкіх гарадоў.
Гэта навяло на Яновіча бяду
Гісторыі пра тое, як чырвонаармейцы гвалтавалі жанчын і дзяўчат ва Усходняй Прусіі, Яновіч пачуў ад ветэранаў вайны, калі браў у іх інтэрвʼю як журналіст «Нівы». Пра гэта ў парыве шчырасці цішком гаварылі яму і калегі па рэдакцыі. Галоўны рэдактар «Нівы» Ежы Ваўкавыцкі таксама ваяваў на фронце і трапіў у нямецкі палон. Нягледзячы на тое, што па натуры ён быў скрытным чалавекам, у прыватных размовах ён мог намякнуць сваім журналістам пра жудасныя сцэны, якія ён бачыў.
Пад уражаннем ад гэтых расповедаў Яновіч эмацыйна пісаў у лісце да Карпюка:
«Нацыя, якая ў 1944 годзе ў выглядзе шматмільённай арміі прыйшла да нас у ролі вызваліцеляў, умела толькі піць гарэлку, потым дашчэнту спальваць ацалелыя нямецкія гарады, гвалтаваць нямецкіх жанчын на вуліцы, расстрэльваць каго папала. Пасля капітуляцыі Германіі шкоды было больш, чым падчас вайны».
Такімі горкімі словамі Яновіч хацеў аказаць падтрымку Карпюку ў яго супрацьстаянні дзеянням усёмагутных савецкіх саноўнікаў, большасць з якіх раней ваявала супраць немцаў у шэрагах Чырвонай арміі. І тут ён памыліўся. Карпюку было непрыемна чытаць разважанні трыццацігадовага беластоцкага юнака, які пісаў пра брудныя бакі гераізму і ахвярнасці арміі, якая ўсё-ткі разграміла фашыстаў, панесла шматмільённыя ахвяры. Карпюк таксама меў сваю долю ў гэтай перамозе як партызан і салдат. Уцёк з нямецкага лагера, ваюючы на фронце быў двойчы паранены. Ён многа пабачыў на вайне, таксама з цёмнага боку. Аднак ён быў далёкі ад такіх рэзкіх ацэнак арміі, у якой сам ваяваў, бо гэта кідала б цень і на яго. Падзякаваўшы за ліст, Карпюк адпісаў Яновічу, што некаторыя закранутыя ў ім пытанні ён «крыху перабольшыў» і параіў «пазбавіцца ад некаторых ілжывых уяўленняў». Карпюк таксама даў зразумець, каб Яновіч нікому гэтага не паўтараў.
Гэтым лістом Яновіч, як высветлілася пазней, нарабіў вялікую бяду сабе і сваёй сямʼі.
яс