Гэта толькі невялічкая частка пытанняў, адказы на якія можна было знайсці на Навуковым пікніку Польскага радыё і Цэнтра навукі Капернік. Гэта адно з самых вялікіх мерапрыемстваў у Польшчы, якое папулярызуе навуку, прычым паказвае, што навука - даступная для кожнага. Беларуская рэдакцыя таксама ўдзельнічала ў імпрэзе.
У суботу вакол Нацыянальнага стадыёну можна было паглядзець больш за 600 эксперыментаў у 185 намётах, падрыхтаваных 152 установамі з Польшчы і замежжа. Большая частка з іх была прысвечана галоўнай тэме пікніка – космасу.
Садавіна, якую бяруць у космас
Артур Глухоўскі з Інстытуту навук аб харчаванні чалавека Варшаўскага ўніверсітэта прыродазнаўчых навук расказваў прысутным пра харчаванне касманаўтаў у космасе:
- Калі казаць пра харчаванне касманаўтаў, то значную частку іх харчовага рацыёну складаюць сублімаваныя прадукты. Бо калі мы хочам нешта адправіць у космас, яно павінна быць лёгкім, па-першае, каб можна было адправіць як мага больш, каб гэта было эканамічна выгадна, але з іншага боку, гэта таксама павінна быць ежа трывалага захоўвання. Такім чынам, высушаны, сублімаваны, г.зн. ліяфілізаваны, адпавядае гэтым умовам. Сублімаваныя прадукты - гэта прадукты, якія былі прыгатаваныя, затым вельмі хутка замарожаныя, а затым акуратна нагрэтыя ў вакуумных умовах. Потым іх сушаць пры вельмі нізкай тэмпературы. І гэта важна, таму што гэтыя прадукты маюць вельмі падобныя, наколькі гэта магчыма, смак, пах і выгляд. А калі б мы сушылі іх традыцыйным спосабам пры тэмпературы 60, 70 градусаў ці нават вышэй, яны былі б цёмнымі, маршчыністымі, непрывабнымі і ўвогуле без смаку. Гэты працэс сублімацыі дазваляе атрымаць прадукт з высокімі сэнсарнымі каштоўнасцямі.
У намёце Польскага таварыства астрабіялогіі можна было даведацца пра расліны ў космасе. Паўліна Кудзя, якая даследуе сельскую гаспадарку ў экстрэмальных умовах, з асаблівым ухілам на касмічныя ўмовы, расказвае, як выглядае вырошчванне раслін на Міжнароднай касмічнай станцыі:
- Мы забіраем гэтыя расліны з сабой з Зямлі і вырошчваем іх у спецыяльных сістэмах. У цяперашні час асноўнай сістэмай вырошчвання раслін з'яўляецца сістэма Veggie. Таксама тэстуюцца іншыя магчымасці вырошчвання раслін у космасе, напрыклад, гідрапонная сістэма. Пачыналася з простых дэкаратыўных раслін, але ўсё гэта для таго, каб перайсці да карысных раслін, такіх як салат, памідоры ці нават перац чылі, якія таксама былі з намі на Міжнароднай касмічнай станцыі. Такім чынам, на самой справе кожная вядомая нам расліна праходзіць праз гэты этап вырошчвання ў космасе.
метэарыт Drellów (з лева) і звычайны вугаль
У намёце Польскага таварыства метэароідаў можна было пабачыць метэарыт, які ў гэтым годзе стаў сапраўднай навуковай сенсацыяй – метэарыт Drellów, расказвае Матэвуш Жмія:
- Гаворка ідзе пра нядаўняе падзенне метэарыта ў Польшчы, якое адбылося ў лютым гэтага года ў Люблінскім ваяводстве. І гэта адзін з фрагментаў знойдзеных там метэарытаў, які мы паказваем тут наведвальнікам. Мы прадстаўляем розныя тыпы метэарытаў, знойдзеныя як у Польшчы, так і ў пустынях. Штогод Зямлі дасягае некалькі тысяч тон метэарытнага матэрыялу, але мы знаходзім вельмі малую яго частку, гэта значыць некалькі ці некалькі дзясяткаў кілаграмаў такіх метэарытаў у год. І мы робім гэта ахвотна, бо, як я ўжо згадваў, метэарыты да нас прылятаюць бясплатна, таму іх варта шукаць, знайсці, а потым вывучаць. Нам не трэба адпраўляць ракеты за мільёны долараў. Усё, што нам трэба, гэта крыху цярплівасці і пільнае вока, каб заўважыць такія метэарыты на Зямлі.
Агністы тарнада
Агністы тарнада – небяспечная з’ява ў прыродзе. Міраслаў Келбовіч з кракаўскага навуковага цэнтра Cogiteon паказаў і растлумачыў, як такая з’ява выглядае:
- Тут мы выкарыстоўваем змену або розніцу ціску цёплага паветра, якое мы вырабляем у бляшанцы. У нас унізе ёсць бляшанка, якую мы падпальваем, і яна выпрацоўвае цёплае паветра, гэта значыць ціск, які будзе падымацца ўверх. Калі яно сустракаецца з халодным паветрам з атмасферы, пачынае стварацца эфект коміна, г.зн. ствараецца цяга. Калі мы дадаткова закруцім эксперыментальны кошык, то мы створым тарнада. Гэта агністы тарнада, які можа ўзнікнуць падчас лясных пажараў. Гэта даволі небяспечная з'ява, але тут, у кантраляваных умовах, мы хочам паказаць, як яна можа ўзнікнуць і як яна працуе.
Польскае радыё выступіла суарганізатарам падзеі, і кожная з яго рэдакцый прадставіла свой стэнд. Беларуская рэдакцыя Польскага радыё таксама прыняла ўдзел. Мы пераконвалі гасцей, што беларуская мова — гэта проста, а чытаць па-беларуску можа кожны. Нашы наведвальнікі адказвалі на пытанні пра космас, слухалі, як гучаць назвы планет і іншых нябесных цел па-беларуску, і нават спрабавалі сябе ў ролі журналістаў — чыталі беларускія тэксты перад мікрафонам.
Трэба адзначыць, што многія справіліся з гэтым вельмі добра. Слухайце ў далчаным гукавым файле!
ав