Jan Czochralski urodził się w 1885 roku w Kcyni, małym miasteczku w zaborze pruskim, niedaleko Bydgoszczy, w szanowanej rodzinie stolarskiej. Był ósmym z dziesięciorga dzieci. Po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego wyjechał do Berlina, gdzie trafił do laboratoriów koncernu Allgemeine Elektrizitaets Gesellschaft (AEG). To w Berlinie, w 1916 roku Czochralski dokonał odkrycia, dzięki któremu opracował metodę tworzenia monokryształów metali. Dopiero prawie pół wieku później Amerykanie zastosowali metodę Czochralskiego do otrzymywania monokryształów germanu i krzemu i tak rozpoczął się rozwój współczesnej elektroniki.
W 1917 r. Jan Czochralski przeniósł się do Frankfurtu nad Menem i utworzył laboratorium metaloznawcze firmy Metallbank und Metallurgische Gesellschaft. Tu powstało wiele jego cennych prac naukowych i patentów, w tym najsłynniejszy – bezcynowy stop zwany metalem B, który przyczynił się do rozwoju kolejnictwa na świecie. Jego twórcy przyniósł sławę i pieniądze
W 1928 roku Jan Czochralski zaproszony przez prezydenta Ignacego Mościckiego, powrócił do Polski. Na Politechnice Warszawskiej objął Katedrę Metalurgii i Metaloznawstwa. Mieszkając w Warszawie działał w kilku towarzystwach naukowych w kraju i za granicą. Ponadto aktywnie zajmował się mecenatem sztuki, interesował się rzeźbą, poezją, muzyką, a także malarstwem.
II wojna światowa przerwała działalność naukową Jana Czochralskiego. Na terenie Politechniki stworzył usługowy Zakład Badań Materiałów, dzięki czemu uchronił wielu polskich naukowców przed wywiezieniem do Niemiec. Po wojnie, w 1945 posądzony o kolaborację z Niemcami Jan Czochralski został aresztowany. Śledztwo umorzono z braku dowodów. Nie pozwolono mu jednak podjąć pracy na Politechnice Warszawskiej. Powrócił więc do rodzinnej Kcyni i założył firmę drogeryjną BION, która wytwarzała pastę do butów, proszek na katar i płyn do trwałej ondulacji. Zmarł w 1953 roku w Poznaniu.
Starania o rehabilitację Jana Czochralskiego podejmowano na Politechnice Warszawskiej kilkakrotnie. Dopiero dokumenty odnalezione w Archiwum Akt Nowych w Warszawie pozwoliły jednoznacznie potwierdzić współpracę profesora Politechniki Warszawskiej, Jana Czochralskiego nie z okupantem, a z wywiadem Komendy Głównej Armii Krajowej. W 2011 roku Senat Politechniki Warszawskiej w specjalnej uchwale całkowicie zrehabilitował Jana Czochralskiego.
Odkrycia i wynalazki Jana Czochralskiego zmieniły technologię, a świat naukowy uważa, że gdyby żył 10 lat dłużej otrzymałby Nagrodę Nobla.
O Janie Czochralskim rozmawiamy z dr Pawłem Tomaszewskim z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN we Wrocławiu, autorem książek poświęconych polskiemu uczonemu.
Audycja jest współfinansowana przez Fundację "Pomoc Polakom na Wschodzie" w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za Granicą.
Teksty czytał Krzysztof Dumała.
Audycję zrealizowała Magdalena Górecka-Balcer.
Do wysłuchania audycji zaprasza Maria Wieczorkiewicz.