Nowa Tradycja

Niezwykły duet wszechstronnych artystów, których połączyła wspólna pasja do szwedzkiej muzyki tradycyjnej. Zarówno Johan jak i Esbjörn, wychowali się w południowej części kraju, gdzie dominującym tańcem jest tzw. slängpolska, czyli wyjątkowa odmiana najbardziej popularnego tańca w całej Skandynawii — polski.

Ich wspólny repertuar składa się ze średniowiecznych ballad, starych pieśni żeglarskich oraz melodii tanecznych z innych regionów, pośród których dominuje wspomniana polska. Muzyka, którą wspólnie wykonują, to także ich własne kompozycje (głęboko inspirowane tradycją), na które wpływ ma także fascynacja Esbjörna muzyką irlandzką. Do tej pory ukazały się trzy wspólne albumy artystów — „Om du ville människa heta”(Amigo 2011) „Sunnan” (Amigo 2014) i „Jorland” (Gammalthea 2018). Warto także wspomnieć album solowy album Hazeliusa „Blunda och du ska få se”, od którego tak naprawdę rozpoczęła się bliższa współpraca artystów. Dzięki ponad dziesięcioletniej współpracy, muzycy wspólnie stworzyli oryginalną stylistykę, której podstawowymi elementami są charakterystyczny baryton Esbjörna i jego wirtuozeria gry na mandoli oraz brzmienie i niepowtarzalna technika gry Johana na nyckelhaarpie.

Esbjörn Hazelius – śpiew, cittern, mandola oktawowa, gitara

Johan Hedin – śpiew, nyckelharpa, nyckelharpa oktawowa, mandola oktawowa

Pojęciem Gnawa określa się potomków niewolników deportowanych z Afryki Subsaharyjskiej, głównie Sahelu, do krajów Maghrebu oraz religijne bractwo Sufi w Maroku. To spadkobiercy starożytnych rytuałów i tradycji duchowych, które łączą poezję, muzykę i taniec. Ceremonie Gnawa dawniej wykorzystywało się do przywoływania duchów przodków, aby odpędzać zło lub leczyć choroby psychiczne. Szczególnie interesująca wydaje się stosowana wciąż powszechnie w Maroku tzw. teoria kolorów. Muzyczne ceremonie (lilas) prowadzone są przez maalem, czyli „mistrza muzyki”, który jest zarówno głównym kapłanem, jak i pieśniarzem akompaniującym sobie najczęściej grą na lutni zwanej guembri. Obecnie coraz częściej muzyka Gnawa nabiera bardziej świeckiego znaczenia – jest kojarzona z transowym stylem gry, który przez lata zarezerwowany był wyłącznie dla mężczyzn.

Urodzona w roku 1998 w Casablance Asmaâ Hamzaoui jest jedną z nielicznych i niewątpliwie jedną z najmłodszych wykonawczyń muzycznej tradycji Gnawa. Swoją pasję i w pewnym sensie także prawo do wykonywania tej sztuki odziedziczyła po swoim ojcu – Rachidzie Hamzaoui, jednym z najbardziej znanych w Maroku maleem. Od najmłodszych lat uczyła się śpiewać, zgłębiała także sztukę gry na trzystrunowej guembri oraz metalowych kastanietach zwanych krakabami. Od 2012 roku prowadzi własną grupę Bnat Timbouktou, z którą wspólnie praktykuje tradycyjny repertuar Gnawa nigdy wcześniej niewykonywany przez kobiety. Charyzmatyczna osobowość Asmyy oraz jej talent został doceniony m.in. na słynnym festiwalu Gnawa (Gnaoua Festival) w Essaouirze w roku 2017. Dla wielu tradycjonalistów ich wspólne występy wciąż są pewnym rodzajem tabu — kobiety podczas tradycyjnych obrzędów Gnawa, nie mogły brać udziału, a publiczne dotykanie przez nie instrumentów było zabronione.

W maju 2019 roku artystki wydały premierowy album zatytułowany Oulad Lghaba.

Asmaa Hamzaoui – śpiew, guembri

Aicha Hamzaoui – śpiew, krakaby

Soukaina Elmeliji – śpiew, krakaby

Lamgammah Hind – śpiew, krakaby

Saz’iso to wyjątkowy projekt, który łączy tradycyjną albańską polifonię iso z biorącą się z niej instrumentalną, miejską muzyką saze. Doświadczeni instrumentaliści wywodzą się z Korçë, śpiewacy zaś z Përmet, miast uważanych za główne ośrodki saze. Kariera większości muzyków rozpoczęły się w latach 80. – zdobywali wówczas laury na lokalnych imprezach oraz legendarnym Narodowym Festiwalu Folkloru w Gjirokastër.

Do stworzenia grupy namówił ich zafascynowany albańską polifonią legendarny producent Joe Boyd. Przez kilka lat wraz ze współpracownikami i przyjaciółmi zgłębiał muzykę południowej Albanii, a jego działania doprowadziły do wydania owacyjnie przyjętego albumu Saz’iso At Least Wave Your Handkerchief at Me. W ten sposób świat zwrócił uwagę na piękno rzadko słyszanego poza ojczyzną i ośrodkami diaspory „albańskiego bluesa”.

Po upadku komunizmu Adrianna Thanou, Donika Pecallari i Aurel Qirjo wyemigrowali z kraju. Niektórzy artyści Saz’iso pozostali w Albanii i kontynuowali występy (Agron Murat i Agron Nasi byli członkami słynnej grupy saze Lulushi), a niektórzy zupełnie zmienili profesję – śpiewak Robert Tralo został ortodoksyjnym księdzem, który do dziś występuje tylko poza granicami swojej parafii.

Saze jest muzyką miejską, ale powstałą dzięki mieszkańcom wsi – gdy migrowali pod koniec XIX wieku za pracą do większych ośrodków, zabrali swoją muzyczną wokalną tradycję iso ze sobą. Oryginalnie składała się ona z dwóch linii melodycznych: wiodącej (marrës) i drugiej (prerës), zaś całość opierała się na wielogłosowym tle nazywanym właśnie iso. W tekstach przewijają się wątki burzliwej historii Albanii – heroizm i bohaterstwo, ale też uniwersalne tematy: miłość, śmierć, rozstanie. W południowoalbańskich miastach przełożono iso na język popularnych wówczas instrumentów: klarnetów, skrzypiec, llautë (lutni) i dajre (obręczowych bębnów). Duży wpływ na saze miały też improwizowane i bogato ornamentowane lamenty kaba, zarezerwowane dla skrzypiec i klarnetów. Nie oznaczało to oczywiście końca pieśni i bardzo często instrumenty wspomagały śpiewaków – saz’iso to dosłowne połączenie tych dwóch sposobów wykonywania polifonii.

Donika Pecallari – śpiew

Adrianna Thanou – śpiew

Robert Tralo – śpiew

Aurel Qirjo – skrzypce, śpiew

Telando Feto – klarnet

Agron Murat – llautë

Agron Nasi – dajre

Pëllumb Meta – fyell, llautë, śpiew