Міжнародная праваабарончая арганізацыя Amnesty International 29 красавіка прэзентавала чарговы даклад аб сітуацыі з правамі чалавека ў свеце ў 2024 годзе.
Улады працягвалі пераследаваць усе формы публічнай крытыкі і злоўжываць сістэмай правасуддзя для пакарання мірнага пратэсту. Павялічыўся ціск на незалежныя СМІ і арганізацыі грамадзянскай супольнасці. Катаванні і іншыя віды жорсткага абыходжання былі распаўсюджанымі, а беспакаранасць панавала, гаворыцца ў дакладзе. Шырока практыкаваліся гвалтоўныя знікненні зняволеных. ЛГБТІ-супольнасць працягвала сутыкацца з пераследам. Бежанцаў і мігрантаў прымушалі перасякаць межы з ЕС. Палітыка ў галіне кліматычных дзеянняў заставалася недастатковай.
Перадгісторыя
Улічваючы міжнародную ізаляцыю, Беларусь працягвала ўзаемадзейнічаць з Расіяй эканамічна, палітычна, дыпламатычна і ваенна. Рыторыка пра знешнія пагрозы з боку суседзяў ЕС і Украіны працягвалася, а ўзброеныя сілы Беларусі праводзілі дзейнасць, якая павінна была ўспрымацца як падрыхтоўка да ваеннай канфрантацыі.
У кастрычніку Спецыяльны дакладчык ААН па сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі заявіў, што ўзаемадзеянне краіны з сістэмай ААН па правах чалавека «дасягнула свайго самага нізкага гістарычнага ўзроўню».
Свабода выказвання меркаванняў, асацыяцый і сходаў
Свабода выказвання меркаванняў заставалася моцна абмежаванай. Афіцыйны спіс анлайн, друкаваных і трансляцыйных матэрыялаў, якія ўлады пазначылі як такія, што змяшчаюць «экстрэмісцкі кантэнт», працягваў павялічвацца. Кожны месяц сотні людзей адвольна дадаваліся ў «Спіс асоб, якія ўдзельнічаюць у экстрэмісцкай дзейнасці», які па стане на снежань складаўся з 4707 чалавек.
У канцы 2024 года 45 супрацоўнікаў СМІ знаходзіліся ў турме за сваю прафесійную дзейнасць.
Павялічылася колькасць пераследу арганізацый грамадзянскай супольнасці, у тым ліку незалежных няўрадавых арганізацый, прафсаюзаў і этнічных і рэлігійных супольнасцей. У 2024 годзе было ліквідавана або знаходзілася ў працэсе ліквідацыі не менш за 329 арганізацый.
Праваабаронца і ікона пратэстаў 2020 года, 73-гадовая Ніна Багінская, была адвольна затрымана ў кастрычніку за марш з плакатам забароненай палітычнай партыі. Міліцыя трымала яе пад вартай у кайданках тры гадзіны, а затым адпусціла да судовага разбору.
Свабода веравызнання і перакананняў
Рэлігійныя арганізацыі і духавенства, не звязаныя з урадам, сутыкнуліся з абвінавачваннямі ў стварэнні або распаўсюджванні экстрэмісцкіх матэрыялаў, што прывяло да забароны і блакавання анлайн-матэрыялаў і профіляў у сацыяльных сетках, адвольных затрыманняў і арыштаў.
У маі рымска-каталіцкі святар Андрэй Юхневіч быў затрыманы за дэманстрацыю ўкраінскага сцяга ў сваім акаўнце ў сацыяльных сетках. Затым яго абвінавацілі ў сексуальным гвалце над непаўналетнімі і ўзялі пад варту.
Адвольныя арышты і затрыманні
Улады вызвалілі дзясяткі зняволеных, асуджаных па палітычна матываваных абвінавачваннях, на ўмовах неразгалошвання і пасля таго, як прымусілі іх падаць прашэнне аб памілаванні. Іх імёны не былі апублікаваныя.
Аднак арышты і пераслед дысідэнтаў заставаліся шырока распаўсюджанымі, асабліва ў дачыненні да ўдзельнікаў і прыхільнікаў мірных масавых пратэстаў у 2020 годзе, члены сем'яў якіх таксама падвяргаліся пераследу. У студзені міліцыя здзейсніла рэйды ў дамах каля 160 чалавек, у асноўным сваякоў несправядліва зняволеных пратэстоўцаў. Некаторых з іх ненадоўга затрымалі і дапыталі.
Па стане на снежань, 1265 чалавек былі зняволены па палітычна матываваных абвінавачваннях, а каля 3000 былі вызвалены пасля поўнага адбыцця пакарання, паводле звестак Праваабарончага цэнтра «Вясна». Таксама, паводле звестак «Вясны», у 2024 годзе пасля вяртання ў Беларусь з выгнання было затрымана не менш за 55 чалавек. Некаторыя былі пакараныя ў адміністрацыйным парадку, а 17 былі ўзбуджаны крымінальныя справы, у тым ліку за ахвяраванні ахвярам парушэнняў правоў чалавека.
Катаванні і іншыя віды жорсткага абыходжання
Катаванні і іншыя віды жорсткага абыходжання заставаліся распаўсюджанымі, а вінаватыя карысталіся беспакаранасцю. Асобы, асуджаныя па палітычна матываваных абвінавачваннях, падвяргаліся больш жорсткаму абыходжанню пад вартай, іх турэмная форма была пазначана жоўтымі значкамі. Некалькім такім вядомым зняволеным было адмоўлена ў кантактах з знешнім светам, іх часта змяшчалі ў штрафныя камеры на працяглы час і адмаўлялі ў належнай медыцынскай дапамозе.
Пяць ахвяр палітычна матываванага пераследу памерлі пад вартай. Двое з іх, Вадзім Храсько і Ігар Леднік, мелі ранейшыя захворванні, якія былі добра вядомыя ўладам.
Гвалтоўныя знікненні
На працягу года не было ніякіх знешніх кантактаў і ніякай непасрэднай інфармацыі пра Сяргея Ціханоўскага, Ігара Лосіка, Максіма Знака, Мікалая Статкевіча, Віктара Бабарыку і іншых зняволеных вядомых актывістаў, журналістаў і палітыкаў. Паводле Спецыяльнага дакладчыка ААН па Беларусі, такія працяглыя перыяды ізаляцыі могуць быць прыраўнаваны да гвалтоўных знікненняў.
Больш за 600 дзён не было ніякіх кантактаў са зняволенай лідаркай пратэстаў 2020 года Марыяй Калеснікавай, пакуль яе бацьку не далі сустрэцца з ёй у лістападзе пад міжнародным ціскам.
Несправядлівыя суды
Улады працягвалі злоўжываць сістэмай правасуддзя для падаўлення мірнага нязгоды, пераследуючы, сярод іншых, палітычных апанентаў, праваабаронцаў, актывістаў і адвакатаў.
Завочныя суды былі звычайнай з'явай. У ліпені 20 палітычных аналітыкаў і журналістаў, якія знаходзіліся ў выгнанні і былі звязаны з лідарам апазіцыі Святланай Ціханоўскай, былі асуджаныя на тэрміны ад 10 да 11 з паловай гадоў пазбаўлення волі за злачынствы супраць дзяржавы і «экстрэмізм».
Цалкам даклад чытайце тут.
вх