Май – гэта ў Польшчы месяц, які атаясамліваецца з экзаменамі на атэстат сталасці. У рамках матуры (так па-польску называюць гэтыя іспыты), вучні здаюць экзамены, якія з’яўляюцца як выпускнымі пасля сярэдняй школы, так і ўступнымі ў ВНУ. Матура пачалася 4 мая экзаменам па польскай мове. Гэта праверка ведаў на базавым узроўні, але кожны выпускнік павінен таксама выбраць сабе прадметы, па якіх будзе здаваць экзамены ў пашыраным выглядзе (пол. matura rozszerzona).
Іспыты ў гэтым годзе здаюць 272 тысячы выпускнікоў агульнаадукацыйных школ, тэхнікумаў і вучылішчаў. З імі таксама здаюць экзамены выпускнікі мінулых гадоў (калі камусьці не ўдалося здаць летась або ён хоча паправіць свой вынік). Сёлета – першы год, калі іспыты здаюць тыя вучні, якія не хадзілі ў гімназіі, паколькі ў выніку рэформы адукацыі яны былі расфармаваныя, – нагадаў міністр адукацыі і навукі Пшэмыслаў Чарнэк.
- Гэта першая матура ліцэістаў, якія вучыліся па новай сістэме – 8+4 (восем гадоў пачатковай школы і чатыры гады ліцэю). Агулам у нас у гэтым годзе 272 тыс 400 асоб здаюць іспыты, у тым ліку 158 тысяч здае так званую новую матуру, гэта значыць, яны выпускнікі ліцэяў, 114 тысяч здае паводле старых правілаў, паколькі яны – выпускнікі тэхнікумаў. І прыкладна 55 тыс чалавек здае цяпер, хаця яны закончылі школу ў мінулыя гады.
Выпускнікі тэхнікумаў упершыню будуць здаваць матуру паводле новых правілах у маі наступнага года. Тады на іспыты прыйдуць тыя вучні, якія закончаць пяцігадовыя тэхнікумы (перад адукацыйнай рэформай, калі існаваў яшчэ этап гімназіяў паміж базавай школай і ліцэем ці тэхнікумам, вучоба ў тэхнікуме працягвалася 4 гады, а цяпер – 5).
Польская мова – адзін з абавязковых прадметаў на выпускных экзаменах. Гэта азначае, што ўсе выпускнікі сярэдніх школ, якія здаюць экзамен на атэстат, павінны не толькі здаць яго, але і набраць мінімальны прахадны бал – 30%. У адваротным выпадку ім давядзецца чакаць жнівеньскай папраўкі. Паколькі экзаменацыйны аркуш па польскай мове ўключае ў сябе як закрытыя, так і адкрытыя заданні, у тым ліку пісьмовую работу, школьнікі нярэдка баяцца, што не паспеюць напісаць усё своечасова. Усюды, у кожнай школе ў Польшчы іспыт пачынаецца ў адну і тую ж гадзіну. У кожнай школе дзейнічаюць правілы, устаноўленыя Цэнтральнай экзаменацыйнай камісіяй.
Роўна ў 9.00 раніцы выпускнікі пачалі пісаць экзамен па польскай мове на базавым узроўні. Ён складаецца з дзвюх частак – кантрольнай работы на праверку ведаў па літаратуры і сачынення на зададзеную тэму. Вучні стараюцца да іспыту падысці спакойна, але ёсць, канешне, і пэўны стрэс.
- І як, ёсць стрэс? Не, няма. Гэта, думаю, і добра, хаця я зусім і не вучыўся.
– А ў мяне вялізны стрэс. Паглядзім, як здам. Пакуль што вельмі хвалююся. Праўда, матэматыкі і ангельскай мовы не баюся.
- Ёсць невялікае хваляванне перад польскай, пазней будзе прасцей. Матэматыцы я крыху яшчэ павучуся, але горш за ўсё з польскай.
У Другім агульнаадукацыйным ліцэі з беларускай мовай навучання імя Браніслава Тарашкевіча ў Бельску Падляскім 65 вучняў прыступіла да экзамену на атэстат сталасці. Вось з якімі эмоцыямі і спадзяваннямі бельскія школьнікі прыйшлі на экзамен.
- Я вельмі спакойная, нічога не баюся, думаю, што будзе добра.
– Я прыступаю да экзамену з добрымі эмоцыямі, думаю, што здам.
- Кажуць, што пісьмовая матура будзе больш простай. А, што будзе, тое будзе, што чалавек ведае, тое ведае, больш не даведаецца.
- У гэтым годзе не ўсе здаюць беларускую мову, але, на маю думку, калі 12 гадоў я вывучала мову, то трэба здаць.
На думку настаўніка па гісторыі ў Бельскім ліцэі Уладзіміра Вавульскага, для маладых матура – гэта цяжкі іспыт, хаця яны і «харахорацца».
- Сэрца моцна пікае, і на пісьмовых, і на вусных. Так што стрэс вялікі.
Першы раз у амаль 80-ці гадовай гісторыі школы ў Бельску Падляскім не ўсе здаюць іспыт па беларускай мове. Частка вучняў, будучы ўжо ў 4-тым класе, падала заявы, што не будзе вывучаць беларускую мову. Гаворыць дырэктар ліцэю Андрэй Сцепанюк.
- Хацелася б, каб усе спакойна здалі і маглі далей ісці ў жыццё. А як будзе? Цяжка сказаць, паколькі заканчвае вучобу дзіўны rocznik (год, гадавік). Па-першае, яны амаль два гады вучыліся дыстанцыйна. Я хачу верыць, што яны добра падрыхтаваныя, але як будзе, невядома. Па-другое, прыступаюць яны да чарговай «новай» матуры, тут таксама шмат невядомых. Па-трэцяе, гэта такі дзіўны год з беларускай мовай, калі здарылася тое, што здарылася. Мне гэта вельмі моцна забалела. Некаторыя бацькі казалі мне, што яны так страшна баяцца гэтага экзамену па беларускай мове, таму хай паздаюць іншыя. Ну і, хай так будзе, што ўсе паздаюць матуральныя экзамены і далей будуць ісці ў жыццё, шукаць там сваё месца.
У пятніцу выпускнікі здаюць абавязковыя іспыты па замежнай мове на базавым узроўні, а ў панядзелак – па матэматыцы. Сёлета, пасля перапынку, вучні ў Польшчы зноў здаюць вусныя экзамены – па польскай і замежнай мовах. У мінулыя гады, з-за пандэміі, яны былі адмененыя. Агулам, з-за дыстанцыйнага навучання, патрабаванні да асноўнай праграмы на сёлетніх экзаменах былі паніжаныя прыкладна на адну пятую. Усе іспыты працягнуцца да 23 мая.
Яраслаў Іванюк/Наталля Грышкевіч/IAR