- W naszej działalności patrzymy na spuściznę narodów tworzących dawną wielokulturowa Rzeczpospolitą jako na dziedzictwo naszej części Europy - Europy Środkowej. Pożoga II wojny światowej: wymordowanie narodów, przemieszczenie ludności spowodowało, że na nas wszystkich spoczywa obowiązek troski o groby tych, którzy niegdyś tworzyli wspólne państwo, dlatego też pracujemy na cmentarzach różnych wyznań i religii, zarówno w kraju i za granicą - mówi Michał Laszczkowski, prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.
Cmentarz tatarski w Bohonikach na Podlasiu wpisany w 2012 roku na listę Pomników Historii, jest trzecią tatarską nekropolią objętą pracami konserwatorskimi Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. W ubiegłych latach prace prowadzone były na cmentarzach tatarskich w Studziance i Zastawku-Lebiedziewie.
Tegoroczne prace konserwatorskie objęły 50 nagrobków, z których najstarsze pochodzą z początku XIX wieku. Na cmentarzu prawosławnym w Warszawie przeprowadzony został drugi etap prac renowacyjnych przy dwóch kwaterach żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej, którzy w 1920 roku wspólnie z Wojskiem Polskim walczyli z bolszewikami. Po przeprowadzonych w ubiegłym roku pracach konserwatorskich przy przeszło 80 nagrobkach, w 2020 roku zrealizowana została aranżacja obu kwater polegająca na wymianie chodników i krawężników.
Fundacja odnowiła też 16 nagrobków na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie, w tym m.in. nagrobki Izaaka Szterna i jego żony (nauczyciela Szkoły Rabinów, która wykształciła w Warszawie pierwsze pokolenie inteligencji żydowskiej o tendencjach asymilacyjnych); Samuela Orgelbranda i jego żony (wydawcy pierwszej polskiej encyklopedii; rodziny Epsteinów (w tym Mikołaja Epsteina powstańca styczniowego poległego w walce) oraz kupca Józefa Janasza. Poddany konserwacji został również klasycystyczny obelisk na grobie XIX-wiecznego warszawskiego wydawcy Samuela Henryka Merzbacha. Prowadzone w tym roku prace konserwatorskie na cmentarzu żydowskim obejmowały drugi etap renowacji zabytkowego muru naprzeciwko wejścia.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego prowadziła również prace konserwatorskie na cmentarzach na Ukrainie: na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w Złoczowie i Liczkowcach oraz na Cmentarzu Bazyliańskim w Krzemieńcu. Na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie konserwacji poddane zostało 11 pomników nagrobnych, wśród nich: kaplica grobowa Godzimira Małachowskiego - prezydenta Lwowa w latach 1896-1904; Leona hr. Pinińskiego - Namiestnika Galicji w latach 1898-1903, a także Rektora Uniwersytetu Lwowskiego w roku akademickim 1928/29; gen. Józefa Śmiechowskiego - powstańca listopadowego i styczniowego (rzeźba autorstwa Juliana Markowskiego); wybitnego architekta lwowskiego Piotra Tarnawieckiego (pomnik wykonany przez Bronisława Wiktora w pracowni Zygmunta Kurczyńskiego) oraz arcybiskupa ormiańskiego Grzegorza Szymonowicza (realistyczna rzeźba Juliana Markowskiego przedstawiająca siedzącą postać arcybiskupa). Rzeźbie ormiańskiego arcybiskupa przywrócona została oryginalna głowa która zaginęła w niejasnych okolicznościach, prawdopodobnie w latach 80-tych.
Pracom poddano również dwa betonowe nagrobki wykonane przez Zygmunta Kurczyńskiego, zwanego "lwowskim Rodinem" - artysty, który eksperymentował z nowymi materiałami i technologiami. Prace przy nagrobkach wykonanych stosunkowo niedawno, w okresie dwudziestolecia, były konieczne wobec nietrwałości materiałów z którymi eksperymentował Kurczyński; beton, oraz nieco trwalsze lastriko. To kolejny etap prac na cmentarzu, których celem jest zachowanie znajdujących się tutaj zabytkowych pomników.
Fundacja prowadziła też prace konserwatorskie na cmentarzu w Złoczowie, gdzie konserwacji poddane zostały trzy najwybitniejsze pod względem artystycznym nagrobki na cmentarzu: Eugeniusza Kuryłowicza, Eugenii z Łysych Jung i pomnik Leonardy Chorzemskiej. W Liczkowcach w obwodzie tarnopolskim Fundacja poddała konserwacji pomnik nagrobny Michała Zborowskiego, poległego w walkach wojsk napoleońskich pod Możajskiem (Bordino).
Na Cmentarzu Bazyliańskim w Krzemieńcu polscy konserwatorzy pracowali już trzeci sezon. W tym roku odnowione zostały dwa klasycystyczne nagrobki zwieńczone rzeźbami urn na grobach Filipa Nezyusza Spendowskiego, oraz Korneli z Majewskich Cziszak. To kolejny etap prac zakładający renowację Cmentarza Bazyliańskiego, na którym spoczywają profesorowie dawnego Gimnazjum i Liceum Wołyńskiego (Krzemienieckiego).
IAR/dad