Ekspozycje powstały z okazji setnej rocznicy podpisania traktatu ryskiego, kończącego wojnę z bolszewicką Rosją.
Wicepremier i minister kultury Piotr Gliński mówił podczas uroczystego otwarcia wystaw, że traktat ryski nie tylko ustalał wschodnią granicę II Rzeczypospolitej, ale miał duże znaczenie dla procesu odzyskiwania od bolszewickiej Rosji polskiej spuścizny. Artykuł 11 traktatu ryskiego - jak przypominał wicepremier Gliński - zawierał postanowienia o zwrocie Polsce mienia zagrabionego przez Rosję od roku 1772 roku. Stał się punktem wyjścia do trwającej 15 lat rewindykacji polskich dóbr kultury. - Musimy uznać, że zwrot wielu, choć niestety nie wszystkich dóbr kultur, z uwagi na późniejsze doświadczenia z tym totalitarnym sąsiadem, należy dziś rozpatrywać w kategorii cudów- mówił minister.
00:27 10960866_2 (1).mp3 Piotr Gliński: traktat ryski nie tylko ustalał wschodnią granicę II Rzeczypospolitej, ale miał gigantyczne znaczenie dla procesu odzyskiwania od bolszewickiej Rosji polskiej spuścizny (IAR)
Dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie profesor Wojciech Fałkowski wyjaśniał, że wystawa "Traktat ryski - odzyskane dziedzictwo" to swoista podróż przez odzyskane skarby przeszłości. - To jest przejście przez komnaty wypełnione pozyskanymi po traktacie ryskim dziełami sztuki, dziełami rzemiosła, to w wyniku traktatu ryskiego 23 obrazy Canaletta wróciły na Zamek, wróciły do Warszawy. To dzięki temu postanowieniu, a wcześniej nieustępliwości polskiej dyplomacji, mogliśmy odzyskać to co zostało zrabowane z dziedzictwa w dorobku IRzeczypospolitej - mówił profesor Fałkowski.
Wystawa przygotowana przez IPN "Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 roku" ukazuje między innymi dramat Polaków, którzy pozostali w Związku Sowieckim za granicą ryską, proces negocjacji układu z bolszewikami i jego konsekwencje dla Polski, krajów nadbałtyckich czy Europy Środkowo - Wschodniej.
18 marca 1921 roku doszło do podpisania traktatu pokojowego w Rydze, na mocy którego zostały wyznaczone granice państwa polskiego na wschodzie. Formalnie, pokój zawarła Rzeczpospolita Polska z Białoruską i Ukraińską Republiką Sowiecką. Traktat regulował warunki współistnienia Polski i bolszewickiej Rosji, ale też de facto potwierdzał niepodległość państw bałtyckich. Zawarcie traktatu ryskiego nie byłoby możliwe, gdyby nie wcześniejsze zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej pod Warszawą i w bitwie nad Niemnem.
Pokój osiągnięty na mocy traktatu ryskiego przetrwał 18 lat. Zburzył go rozbiór Polski dokonany przez Rzeszę Niemiecką i Związek Sowiecki we wrześniu 1939 roku.
IAR/dad