- Polacy wykazali się ogromnym zaangażowaniem. Było to pierwsze tak duże zwycięstwo nad III Rzeszą w czasie II wojny światowej - powiedział PAP szef UdSKiOR Lech Parell.
Jak podkreślił, Narwik był dla aliantów ważnym punktem strategicznym. - Zimą Zatoka Botnicka zamarza, przez co transport w tym rejonie jest utrudniony. Narwik – położony tuż za szwedzką granicą – stanowił okno eksportowe dla szwedzkiej rudy żelaza, niezbędnej Niemcom do produkcji broni. Aliantom zależało na zablokowaniu tej drogi zaopatrzenia - wyjaśnił.
Minister Parell przypomniał, że polscy żołnierze stanowili jedną piątą sił alianckich. - To był znaczący udział, jak na kraj, który we wrześniu 1939 roku został zaatakowany przez dwóch okupantów – dodał. Zaznaczył również, że Polacy jako żołnierze tułacze i żołnierze uchodźcy wykazali się wyjątkowym zaangażowaniem i hartem. - Sformowanie tak licznej armii do walki na obcej ziemi było czymś niezwykłym, wręcz niepowtarzalnym - podkreślił.
Pierwsze poważne zwycięstwo nad III Rzeszą
Przypomniał także, że mimo dużych strat, jakie ponieśli Polacy, udało im się wraz z siłami alianckimi pokonać Niemców. - Było to pierwsze tak duże zwycięstwo nad III Rzeszą podczas II wojny światowej" – zauważył. - W tej historii bolesne jest to, że wojska alianckie musiały się zaraz potem gwałtownie z Norwegii wycofać. Alianci zdecydowali się bowiem przerzucić wszystkie siły do Francji, ponieważ w maju zaczęła się niemiecka agresja na ten kraj - wskazał.
Jak podkreślił, jesteśmy wdzięczni za to, co wydarzyło się 85 lat temu w Narwiku. - Mam nadzieję, że Polacy nigdy nie zapomną o tym zwycięstwie - dodał.
Główne uroczystości
Główne uroczystości rocznicowe odbędą się 28 i 29 maja. Zaplanowano je na cmentarzu wojennym w Narwiku, gdzie spoczywa m.in. dziesięciu marynarzy ORP "Grom", na cmentarzu w Hakvik, gdzie pochowani są m.in. żołnierze Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich polegli w kampanii norweskiej w 1940 roku. Uroczystości odbędą się również przed pomnikami polskim i brytyjskim na Forneset/Grindjord oraz przy pomniku upamiętniającym marynarzy ORP "Grom". Ponadto w miejscu zatopienia okrętu zostanie złożony wieniec.
Nie żyją już weterani walk o Narwik. W uroczystościach rocznicowych wezmą udział weterani innych formacji oraz przedstawiciele stowarzyszeń kombatanckich, m.in. prezes Związku Inwalidów Wojennych Elżbieta Kazubska, Maria Gordziejko ze Związku Sybiraków oraz kombatanci: Jerzy Grzywacz, Janusz Maksymowicz i Bogusław Bartnikowski. Lech Parell zaznaczył, że w uroczystościach weźmie udział Polonia, m.in. przedstawiciele Polskiego Harcerstwa w Norwegii. Wyraził też nadzieję, że w uroczystościach licznie wezmą udział Norwegowie.
Przyczynek bitwy
Na początku kwietnia 1940 r. oddziały niemieckie zaatakowały Norwegię, realizując operację "Weserübung". Ich celem było szybkie opanowanie niezamarzającego zimą portu Narwik, w którym odbywał się przeładunek rudy żelaza ze szwedzkich kopalń, surowca niezbędnego do produkcji uzbrojenia. Francuskie dowództwo zdecydowało o wysłaniu na pomoc Norwegom korpusu ekspedycyjnego, w skład którego wchodziła Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP).
Powstała na początku 1940 r. we Francji jednostka liczyła blisko 5 tys. żołnierzy. Na jej czele stanął gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko. - Spotyka was wielki zaszczyt, będziecie pierwszą wielką jednostką naszej nowej armii polskiej, która pójdzie bić Niemców. Pojedziecie do Norwegii - mówił 10 kwietnia podczas zaprzysiężenia żołnierzy naczelny wódz gen. Władysław Sikorski.
Żołnierze polscy walczący w bitwie o Narwik. Fot.: domena publiczna/Wikipedia
Ramię w ramię z żołnierzami SBSP walczyli również żołnierze francuskiej 1. Dywizji Strzelców gen. Antoine’a Béthouarta, 13. Półbrygady Legii Cudzoziemskiej, brytyjskiej 24. Brygady Gwardii Królewskiej oraz 6. Norweskiej Dywizji Piechoty. W sumie siły alianckie liczyły ponad 24 tys. żołnierzy. Działania jednostek lądowych wsparły okręty Royal Navy oraz polskie niszczyciele "Błyskawica", "Burza" i "Grom".
Przeciwnikami aliantów było 3 tys. żołnierzy dywizji górskiej gen. Edouarda Dietla, 2,6 tys. marynarzy z okrętów Kriegsmarine oraz niewielkie oddziały Fallschirmjäger - wojsk powietrznodesantowych.
Alianckie natarcie
Pół godziny przed północą 27 maja 1940 r. alianckie natarcie na Narwik rozpoczął ostrzał artyleryjski z brytyjskich okrętów. W czasie bitwy polskie oddziały zdobyły skalisty półwysep Ankenes oddzielony od miasta wodami fiordu. Po ciężkich walkach opanowano wzgórza 275 i 650. Niemieckie oddziały, ponosząc duże straty, ewakuowały się łodziami w kierunku miasta, które po kilkugodzinnych walkach zostało zdobyte.
W trakcie walk w Norwegii poległo 97 żołnierzy SBSP, a 189 zostało rannych. Zatopiony został także ORP "Grom", na jego pokładzie zginęło 59 polskich marynarzy. Polegli zostali pochowani na cmentarzach w Narwiku i Hakviku.
Niewykorzystany tryumf
Alianci nie wykorzystali tego zwycięstwa. Niemiecka ofensywa we Francji zmusiła ich do wycofania swoich sił z Norwegii. Od 3 czerwca w tajemnicy przed nieprzyjacielem rozpoczęła się ewakuacja wojsk do Francji i Wielkiej Brytanii.
Polacy podczas ewakuacji spod Narwiku do Francji. Autor nieznany - domena publiczna
Zdobycie Narwiku miało ogromne znaczenie propagandowe. Był to pierwszy triumf aliantów w wojnie z III Rzeszą, a udział Polaków przyniósł Polsce rozgłos i nadzieję na zwycięstwo.
Polska brygada walczyła następnie w Bretanii we Francji, gdzie poniosła dotkliwe straty w bojach przeciwko przeważającym siłom niemieckim. W ich wyniku jednostka uległa rozproszeniu. Część żołnierzy przedostała się do Wielkiej Brytanii. Inni zasilili szeregi francuskiego ruchu oporu.
21 lipca 1940 r. naczelny wódz gen. Władysław Sikorski udekorował sztandar Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich Orderem Virtuti Militari V klasy w uznaniu bohaterstwa jej żołnierzy. Miesiąc później jednostkę rozwiązano, a jej żołnierze utworzyli Batalion Strzelców Podhalańskich, który wszedł w skład 1. Dywizji Pancernej.
Król Haakon VII w 1940 r. uhonorował polskich uczestników kampanii naramiennym sznurem w barwach norweskich ze złotym okuciem z herbem Królestwa. W 1979 r. w Narwiku odsłonięto ufundowany przez polskie władze pomnik marynarzy ORP "Grom".
IAR/PAP/dad