Redakcja Polska

Jan Czochralski - genialny chemik i metaloznawca, ojciec światowej elektroniki

22.11.2019 14:11
Jan Czochralski jako autor metody tworzenia monokryształów położył podwaliny pod fundamenty współczesnego przemysłu elektronicznego. Naukowiec do dziś jest najczęściej cytowanym Polakiem w światowej literaturze fachowej
Audio
  • Wybitni Polacy II RP Jan Czochralski, genialny chemik, ojciec współczesnej elektroniki. Audycja Marii Wieczorkiewicz [posłuchaj]
Jan Czochralski, wybitny chemik, ojciec światowej elektroniki
Jan Czochralski, wybitny chemik, ojciec światowej elektronikiFoto: materiały prasowe

Jan Czochralski urodził się w 1885 roku w Kcyni, małym miasteczku w zaborze pruskim, niedaleko Bydgoszczy, w szanowanej rodzinie stolarskiej. Był ósmym z dziesięciorga dzieci. Po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego  wyjechał do Berlina, gdzie trafił do laboratoriów koncernu Allgemeine Elektrizitaets Gesellschaft (AEG).  To w Berlinie, w 1916 roku Czochralski dokonał odkrycia, dzięki któremu  opracował metodę  tworzenia monokryształów metali. Dopiero  prawie pół wieku później Amerykanie zastosowali metodę Czochralskiego do otrzymywania monokryształów germanu i krzemu i tak rozpoczął się rozwój współczesnej elektroniki.

W 1917 r. Jan Czochralski przeniósł się do Frankfurtu nad Menem i utworzył  laboratorium metaloznawcze firmy Metallbank und Metallurgische Gesellschaft. Tu powstało wiele jego cennych prac naukowych i patentów, w tym najsłynniejszy –  bezcynowy stop zwany metalem B, który przyczynił się do rozwoju kolejnictwa na świecie. Jego twórcy przyniósł sławę i pieniądze

W 1928 roku Jan Czochralski zaproszony przez prezydenta Ignacego Mościckiego, powrócił do Polski. Na  Politechnice Warszawskiej  objął Katedrę Metalurgii i Metaloznawstwa. Mieszkając  w Warszawie  działał w kilku towarzystwach naukowych w kraju i za granicą. Ponadto aktywnie  zajmował się mecenatem sztuki, interesował się rzeźbą, poezją, muzyką, a także  malarstwem.

II wojna światowa przerwała działalność naukową Jana Czochralskiego. Na terenie Politechniki stworzył  usługowy Zakład Badań Materiałów, dzięki czemu uchronił wielu polskich naukowców przed wywiezieniem do Niemiec. Po wojnie, w 1945   posądzony o kolaborację z Niemcami  Jan Czochralski został aresztowany. Śledztwo umorzono z braku dowodów. Nie pozwolono  mu jednak  podjąć pracy na Politechnice Warszawskiej. Powrócił więc do rodzinnej Kcyni i założył firmę drogeryjną BION, która wytwarzała pastę do butów, proszek na katar i płyn do trwałej ondulacji. Zmarł  w 1953 roku  w Poznaniu.

Starania o rehabilitację Jana  Czochralskiego podejmowano na Politechnice Warszawskiej kilkakrotnie. Dopiero dokumenty odnalezione w Archiwum Akt Nowych w Warszawie  pozwoliły jednoznacznie potwierdzić współpracę profesora Politechniki Warszawskiej, Jana  Czochralskiego nie z okupantem, a z wywiadem Komendy Głównej Armii Krajowej. W 2011 roku Senat Politechniki Warszawskiej w specjalnej uchwale całkowicie zrehabilitował Jana Czochralskiego.

Odkrycia i wynalazki Jana Czochralskiego zmieniły technologię, a świat naukowy uważa, że gdyby żył 10 lat dłużej otrzymałby Nagrodę Nobla.

O Janie Czochralskim rozmawiamy z dr Pawłem Tomaszewskim z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN we Wrocławiu, autorem książek poświęconych polskiemu uczonemu.

Audycja jest współfinansowana przez Fundację "Pomoc Polakom na Wschodzie" w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za Granicą.

Teksty czytał Krzysztof Dumała.

Audycję zrealizowała Magdalena Górecka-Balcer.

Do wysłuchania audycji zaprasza Maria Wieczorkiewicz.

Zobacz więcej na temat: Senat Jan Czochralski