Na początku sierpnia minie setna rocznica powołania Legionów Polskich przez Naczelny Komitet Narodowy. Powstały jako oddzielna formacja wojskowa armii Austro-Węgier. Początek dała im Pierwsza Kompania Kadrowa uformowana na początku sierpnia w Krakowie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego.
Legiony powstały w Galicji, bo istniała tam wówczas spora wolność polityczna. - Autonomia galicyjska dała takie warunki rozwoju, o jakich inne zabory mogły tylko marzyć - mówi w radiowej Jedynce historyk, prof. Grzegorz Nowik. Lwów był namiastką wolnej stolicy Polski. Tam było polskie sądownictwo, administracja, sejm, wreszcie trzy wyższe szkoły polskie. Kwitła tam też kultura, znajdowała się Panorama Racławicka i zbiory Ossolińskich. To tam pojawiły się polskie stowarzyszenia, np. "Sokoł".
Wielka Wojna 1914 - 1918 >>> serwis specjalny
Pierwotnie Piłsudski chciał wkroczyć do Zagłębia Dąbrowskiego, ale ten zamiar sparaliżowało dowództwo niemieckie, rezerwując ten teren dla armii pruskiej. Piłsudski mógł zatem ruszyć jedynie w Kieleckie, a tam dominowała narodowa demokracja. Chociaż w pierwszych dniach napłynęły pod jego sztandary tysiące ochotników, to jednak wiele osób było przeciwko nowej inicjatywie zbrojnej. Po zajęciu Kielc i bezskutecznej próbie przebicia się do Warszawy w celu wywołania powstania, Pierwsza Kadrowa powróciła do Krakowa, stając się zalążkiem Legionów Polskich.
Czyn Piłsudskiego miał jednak skutki. Do 1914 roku sprawa polska nie istniała. Dopiero po jego nieudanym marszu na Warszawę zaczyna się o tym mówić. Do akcji zaangażował się Juliusz Leo, prezydent Krakowa. To on nakłonił cesarza, aby wypowiedział się w sprawie polskiej. - Wytargował nazwę Legiony Polskie, nawiązującą do tych o wiek starszych Legionów Dąbrowskiego - mówi prof. Nowik.
O Józefie Piłsudskim, jego roli w powstaniu legionów, udziale legionów w walce o odzyskanie niepodległości przez Polskę oraz o wydarzeniach rocznicowych, które będą miały miejsce w tym roku mówią także Krzysztof Jaraczewski - wnuk marszałka, dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz Anna Osiadacz z tegoż muzeum.
Audycję przygotowała i prowadziła Dorota Truszczak.
(ew/ag)