16 lat temu, 15 lutego 2008 roku, zmarł Antoni Heda ps. Szary, generał, żołnierz Armii Krajowej, doradca prymasa Stefana Wyszyńskiego, działacz "Solidarności".
Antoni Heda przyszedł na świat we wsi Małomierzyce, w chłopskiej, wielodzietnej rodzinie. Przed wojną pracował w fabryce zbrojeniowej w Starachowicach. Podczas wojny obronnej walczył w składzie 12 Dywizji Piechoty.
Związał się z konspiracją, a w lipcu 1940 przedostał się do sowieckiej strefy okupacyjnej, żeby pomóc przyjacielowi odnaleźć jego rodzinę. Podjął razem z nim próbę przedostania się przez rumuńską granicę, by dołączyć do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Obaj mężczyźni zostali jednak schwytani i uwięzieni w twierdzy brzeskiej.
Na partyzanckim szlaku
Stamtąd udało mu się uciec po agresji III Rzeszy na ZSRR, gdy załoga NKWD uciekła z więzienia. Heda dostał się jednak z deszczu pod rynnę – Niemcy wkrótce uwięzili go w obozie dla jeńców radzieckich. Gdy stamtąd uciekł, ponownie wdał się w konspirację.
Zasłynął brawurowymi akcjami. Jego oddział toczył regularne bitwy z okupantem. Doświadczenie zawodowe Hedy pozwoliło mu na organizację błyskotliwej akcji na zakłady w Starachowicach, podczas której partyzanci wynieśli z fabryki broń i 2 mln złotych w gotówce.
Posłuchaj wspomnień podwładnego "Szarego" o akcji wysadzenia torów kolejowych.
09:39 Antoni Heda.mp3 "Akcja «Mania»" - program Józefa Garlińskiego oparty na podstawie relacji ppor. Ludwika Wierchuły ps. "Jeleń" - skoczka spadochronowego, dowódcy kompanii batalionu AK pod dowództwem "Szarego". (RWE 3.12.1964)
Brawurowa akcja w Kielcach
W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku jego oddział w sile 250 osób oswobodził ponad 354 więzionych przez UB w kieleckim więzieniu żołnierzy Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i Narodowych Sił Zbrojnych.
Po brawurowej akcji Heda zaprzestał działalności konspiracyjnej. Wyjechał na Wybrzeże gdzie przybrał nazwisko Antoni Wiśniewski. Bezpieka wytropiła go w 1948 roku. Heda trafił do więzienia i otrzymał cztery wyroki śmierci. Uratowała go interwencja byłych oficerów AL, z którymi walczył na Kielecczyźnie. Wyrok zamieniono na dożywocie.
Zjednoczyciel organizacji kombatanckich
"Szary" wyszedł z więzienia na mocy amnestii w 1956 roku. Zamieszkał w Warszawie, gdzie założył prywatny warsztat. Jednocześnie był wieloletnim doradcą prymasa Stefana Wyszyńskiego. Nie zaprzestał działalności niepodległościowej. Związał się z NSZZ "Solidarność", w ramach której był przewodniczącym Koła Kombatantów AK. W 1981 został internowany w ośrodku Warszawa-Białołęka.
W III RP pracował na rzecz zjednoczenia organizacji kombatanckich. Swego celu dopiął współtworząc Światową Federację Polskich Kombatantów, której przewodniczył. Antoni Heda odszedł w wieku 91 lat, 15 lutego 2008 roku.
bm