Raport o stratach wojennych Warszawy
W 2004 roku Urząd Miasta Stołecznego Warszawy opublikował "Raport o stratach wojennych Warszawy" za lata 1939-1945. Straty poniesione przez stolicę Polski w trakcie II wojny światowej zostały wycenione na 18,2 miliarda złotych według wartości polskiej waluty w sierpniu 1939 roku, co wynosiło 45,3 miliarda dolarów w przeliczeniu na kurs z 2004 roku.
W liczeniu strat uwzględnione były budynki mieszkalne wraz z wyposażeniem, obiekty przemysłowe, zabytki i dzieła sztuki oraz infrastruktura miejska i lokale komunalne.
W trakcie Powstania Warszawskiego Niemcy zniszczyli 25 proc. zabudowy miasta. Dalsze 30 proc. wyburzono podczas planowego niszczenia miasta w ciągu trzech i pół miesiąca po Powstaniu. Największe straty poniosło Stare Miasto, w którym w 1945 roku tylko jedna kamienica nadawała się do zamieszkania.
Szczególnie dotkliwe straty materialne odniosła polska kultura i dziedzictwo narodowe. Zniszczeniu uległy archiwa - które przechowywały źródła historyczne począwszy od XV do XIX wieku - oraz drogocenne zbiory warszawskich bibliotek.
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
Wyrok śmierci na miasto i mieszkańców
W czasie Powstania Warszawskiego poległo 16 tysięcy powstańców spośród 45 tysięcy żołnierzy walczących w szczytowym momencie walk. Dodatkowe 20 tysięcy odniosło rany. Ponadto w trakcie zdobywania Pragi oraz podczas walk o przyczółki warszawskie zginęło bądź zostało rannych ponad pięć tysięcy żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego.
Historycy szacują, że w czasie Powstania zginęło od 150 do 200 tysięcy warszawiaków. Podczas systematycznego mordowania mieszkańców dzielnic Warszawy śmierć poniosło około 63 tysiące osób. Pozostała część cywilów zginęła w czasie działań bojowych.
Niemcy przewidywali zniszczenie Warszawy niemal od samego początku wojny. Już jesienią 1939 roku okupant zakazał odbudowy budynków zniszczonych we wrześniu 1939 roku.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego Niemcy skazali stolicę Polski na zagładę. Już w pierwszych dniach września Heinrich Himmler wydał rozkaz zniszczenia Warszawy. Jego słowa przytoczył na procesie norymberskim jeden z pacyfikatorów Powstania Warszawskiego, generał SS Erich von dem Bach-Zelewski:
"Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy".
Rozkaz został wykonany z całą bezwzględnością. Od początku sierpnia 1944 roku walce z powstańcami towarzyszyły zbrodnie popełniane na ludności cywilnej. Od 5 do 7 sierpnia zginęło od 40 do 60 tys. mieszkańców Woli. Około 10 tys. warszawiaków zginęło w czasie rzezi Ochoty. Niemcy dokonywali zbrodni na cywilach również w innych dzielnicach Warszawy.
Po stłumieniu Powstania z miasta zostali wypędzeni mieszkańcy, a Niemcy przystąpili do systematycznego niszczenia ocalałych zabudowań. Trwało to do 17 stycznia 1945 roku, kiedy wojska niemieckie opuściły Warszawę i wkroczyła do niej 1 Armia Wojska Polskiego.
sa/im
Źródła: M. Getter, Straty ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim, "Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej", 8-9, 2004, s. 62-74; Raport o stratach wojennych Warszawy, Warszawa 2004.