- Romuald Traugutt został dyktatorem powstania w październiku 1863 roku. Był nadzieją na trwanie zrywu.
- W połowie 1866 roku nad jeziorem Bajkał wybuchło powstanie z udziałem polskich zesłańców.
- Nadbajkalscy powstańcy utworzyli Legion Wolnych Polaków. Wsparcia nie udzielili im rosyjscy towarzysze niedoli, na których liczyli.
Romuald Traugutt - czy mógł uratować powstanie?
Romuald Traugutt został dyktatorem powstania w październiku 1863 roku. Był nadzieją na trwanie zrywu. Czy mógł powstanie uratować? Podczas jednego z przesłuchań miał powiedzieć: "Idea narodowości jest tak potężną i czyni tak wielkie postępy w Europie, że ją nic nie pokona". Od kwietnia, po jego aresztowaniu, działała jeszcze w stolicy Królestwa organizacja powstańcza na czele z Aleksandrem Waszkowskim, który został aresztowany w grudniu i stracony dwa miesiące później.
42:34 Jedynka/Historia żywa- 31.01.2022.mp3 Ostatni strzał powstania styczniowego (Historia żywa/Jedynka)
- Romuald Traugutt w pewnym sensie stał się dyktatorem przypadkowo. Żołnierz, który postanowił dołączyć do powstania, ponieważ, jak powiedział, "skoro inni się narażają i są gotowi rzucić wszystko na szalę tej walki o sprawę narodową, to i on nie może stać z boku, cieszyć się swoim szczęściem rodzinnym" - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia prof. Andrzej Nowak. - Wiedział, że musi wykorzystać swoje umiejętności wojskowe, organizacyjne, dowódcze do tego, żeby w powstaniu służyć i w ten sposób, jako lokalny dowódca na terenie Polesia, rozpoczyna swoją walkę w maju-czerwcu 1963 roku i kontynuuje tę walkę na czele swojego oddziału w 1863 roku w lipcu - opowiada historyk.
Następnie Romuald Traugutt, jako wyróżniający się dowódca lokalnej partyzantki, zostaje przyjęty w Warszawie i we Lwowie jako jeden z budzących największe nadzieje potencjalnych przywódców organizacji wojskowych powstania. - W sytuacji kiedy Rząd Narodowy zmienia wciąż swój skład, to ta struktura, na której czele stał Adam Majewski, nie była stabilna, dlatego poszukiwano kogoś, kto mógł swoją energią, zdolnościami poprowadzić bardziej stanowczo dalsze przygotowania do przetrwania zimy - mówi prof. Nowak.
Czytaj również:
Zryw nad Bajkałem
Końcówka roku 1864 to moment upadku powstania. Ale państwo podziemne nie przestało działać. Ostatni oddział partyzancki, którym dowodził ksiądz Stanisław Brzóska, został rozbity w kwietniu 1865 roku. W maju, po publicznym powieszeniu duchownego - powstańczego dowódcy, władze carskie ogłosiły koniec "polskiego buntu". Tymczasem w połowie 1866 roku, 6,5 km na wschód od Królestwa Polskiego, nad jeziorem Bajkał, wybuchło powstanie z udziałem polskich zesłańców. Poprzedzone spiskiem zawiązanym przez powstańca styczniowego Pawła Landowskiego, uczestnika zamachu "czerwonych" na namiestnika Królestwa gen. Fiodora Berga we wrześniu 1863 roku.
Nadbajkalscy powstańcy utworzyli Legion Wolnych Polaków. Wsparcia nie udzielili im rosyjscy towarzysze niedoli, na których liczyli. Z kosami, które służyły im za broń, nie mogli przeciwstawić się dobrze uzbrojonym żołnierzom rosyjskim. Ponad 300 z blisko 700 uczestników zrywu zostało skazanych przez sąd wojenny. Czterech z nich rozstrzelano w listopadzie 1866 roku w okolicy Jakucka. Czy zryw nad Bajkałem to był ten ostatni akt zbrojnego sprzeciwu w powstaniu styczniowym i ostatni bój samodzielnego oddziału polskiego z Rosjanami przed wymarszem Legionów Józefa Piłsudskiego? Czy wtedy padł ostatni strzał?
Zobacz też:
***
Tytuł audycji: Historia żywa
Prowadzi: Dorota Truszczak
Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk, publicysta, nauczyciel akademicki, sowietolog, autor "Dziejów Polski")
Data emisji: 31.01.2022
Godzina emisji: 21.07
ans