dr Łukasz Stanaszek Dzisiejsze obrzędy pogrzebowe, z czego często nie zdajemy sobie sprawy - wciąż mają podtekst i cechy obrzędów antywampirycznych: zabijamy trumnę i sypiemy na nią ziemię, wynosimy zmarłego nogami do przodu, by nie mógł wrócić, czy zasłaniamy lustra, by go w nich nie zobaczyć
Fenomen wampirów we współczesnej kulturze związany jest ściśle ze Słowiańszczyzną, choć obecny jest - jak przekonują goście Maćka Szajkowskiego - właściwie we wszystkich kulturach świata. - U Słowian właśnie ten mit najdłużej się przechował, być może dlatego, że bardziej stawiali na mistycyzm niż słynne "szkiełko i oko" - opowiadał dr Stanaszek. - To zresztą następstwo ogólnoludzkiego strachu przed śmiercią i tendencji do poszukiwania prostych rozwiązań - tłumaczył.
A etnograf i historyk Wojciech Marchlewski tak definiował wampiry: to ludzie, którzy nie spełniali kryteriów człowieczeństwa, ten element obcości odgrywał tu dużą rolę, co zresztą przetrwało do współczesności. Dobrymi kandydatami byli ludzie o wyróżniających się cechach fizycznych, za wysocy, za niscy, o świszczącym sposobie mówienia. Część znamion wampirycznych dotychczas można zaobserwować w materiale kostnym w grobach - tłumaczył gość Czwórki.
W programie rozmawialiśmy m.in., o tym, jak wytłumaczyć znaczenie grobów, w których zmarłych pochowano twarzą do ziemi bądź przygnieciono ciężkimi kamieniami? Co oznacza akt odcięcia głowy i złożenia jej pomiędzy nogami? Jak szukano wampirów kilkaset lat temu i jak z tymi słowaińskimi wierzeniami walczył Kościół?
Wojciech Marchlewski Śmierć zaczyna istnieć w świadomości ludzkiej dopiero w połowie XIX w. Wcześniej, do 1795 roku chowano ludzi na cmentarzach przykościelnych, czyli na "poletkach Boga". Chodziło o to, by już nie wrócili, by zmarłych się pozbyć, by nas nie straszyli.
***
Tytuł audycji: "Folk Off"
Prowadzący: Maciej Szajkowski
Gość: dr Łukasz Maurycy Stanaszek (antropolog i archeolog, kustosz dyplomowany, kierownik Pracowni Antropologicznej w Państwowym Muzeum Archeologicznym autor książki "Wampiry w średniowiecznej Polsce"), Wojciech Marchlewski (etnograf, historyk, socjolog, mistrz drzeworytu)
Data emisji: 18.01.2017
Godzina emisji: 00.00
"Wampir" drzeworyt Wojciecha Marchlewskiego
kd/kul