Od nowego roku w życie wejdzie 11 zmian w polskiej ortografii. Dotyczą one niektórych reguł używania wielkich i małych liter, a także pisowni łącznej lub rozdzielnej oraz użycia łącznika. Rada Języka Polskiego w ten sposób chce ujednolicić zasady i ułatwić piszącym ich nauczenie się oraz stosowanie.
Posłuchaj audycji Trójki:
Rada Języka Polskiego: to uproszczenie reguł
We wtorek odbyła się konferencja prasowa poświęcona nadchodzącym zmianom. Członkini zespołu RJP przygotowującego zmiany w ortografii, językoznawczyni prof. Danuta Krzyżyk podkreśliła, że pisownia będzie teraz łatwiejsza. - To Ra. Odwołujemy się także do zwyczaju językowego Polaków, czyli do tego, jak już dzisiaj niektóre wyrazy, nazwy mieszkańców czy przymiotniki od nazw własnych zapisują - wyjaśniła. Celem działań jest także wyeliminowanie niekonsekwencji i doprecyzowanie istniejących reguł.
Przewodnicząca Rady Języka Polskiego prof. Katarzyna Kłosińska podkreśliła, że stosując nowe zasady ortograficzne, użytkownicy języka nie będą musieli szukać odpowiedzi na to, jaki coś ma status gramatyczny. - Chodzi o to, żeby człowiek nie musiał się zastanawiać, co jest imiesłowem, przymiotnikiem, partykułą, spójnikiem, zaimkiem, bo ta wiedza nie powinna być potrzebna w tak szczegółowym zakresie, żeby umieć stosować zasady ortograficzne - tłumaczyła.
Powstaje nowy słownik ortograficzny
Prof. Piotr Żmigrodzki zapowiedział, że nowy słownik ortograficzny będzie obejmował około 100 tys. haseł. Będzie bezpłatny, dostępny w trzech wersjach - książkowej (w ograniczonym nakładzie), elektronicznej, jednak nie w postaci pliku PDF, ale w postaci aplikacji oraz mobilnej - na telefony komórkowe.
Podkreślił, że słownik będzie dostępny bezpłatnie, ponieważ dotacji na ten cel udzieliło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jednak z powodu tego, że decyzja o dotacji zapadła późno, na publikację trzeba będzie poczekać jeszcze około roku.
Prelegenci zachęcili również do śledzenia kampanii promocyjnej "Ortografia 2026" na platformach społecznościowych. Raz w tygodniu na profilach o nazwie "Ortografia 2026" na Instagramie, YouTubie i Facebooku publikowany jest jeden post szczegółowo informujący o jednej z nowych zasad ortograficznych. W przystępnej formie można z nich czerpać wiedzę o wszystkich nowych regułach.
Na konferencji uspokojono uczniów. Na egzaminach zewnętrznych w latach 2026-2030, m.in. ósmoklasisty i maturalnym, akceptowane będą zarówno dotychczasowe, jak i nowe zasady zapisu. Dopiero od 2031 roku obowiązywać będą nowe reguły ortografii.
Zmiany w polskiej ortografii. Co się zmieni?
Przedstawiamy kilka najważniejszych spośród 11 zmian w polskiej ortografii. Od 1 stycznia wielką literą będziemy pisać nazwy mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, tak jak dziś pieszmy nazwy mieszkańców części świata, krajów, regionów. Poprawny będzie więc zapis: Warszawianin, Krakowianin, Ochocianka, Mokotowianin.
Wprowadzona zostanie również pisownia wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów. Napiszemy zatem: pod oknem zaparkował czerwony Ford.
Małą literą będziemy pisać przymiotniki tworzone od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie: czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie: jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja kartezjańska, filozofia sokratejska, dialogi platońskie, wiersz miłoszowski.
Kolejną ważną zmianą, którą wprowadza RJP, jest łączna pisownia nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy; niemiły, niemilszy, nienajmilszy; nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo; nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
Zmiana dotyczy też zakresu użycia wielkich liter w nazwach własnych. W nazwach obiektów przestrzeni publicznej od 1 stycznia będziemy pisać wielką literą wyrazy: aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz itp. Małą literą zostaje tylko "ulica". Napiszemy więc: ulica Józefa Piłsudskiego, ale: Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki.
Wielką literą będziemy pisać wszystkie człony (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości.
Wśród zmian jest także wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą (np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie), przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą (np. niby-Polak, quasi-Anglia).
Ewelina Kołaczek, Trójka, PAP
