Świąteczne Kresy dawniej

Ostatnia aktualizacja: 19.12.2020 13:00
Okres Bożego Narodzenia to wciąż czas bardzo symboliczny, dawniej przepełniony był nakazami, obostrzeniami czy przesądami. Jakich obowiązków powinien dopełnić mężczyzna, by zasiąść do wigilijnego stołu? Co przywoływało do stołu stare bóstwa? M.in. na te pytania odpowiedział pisarz i znawca kultury kresowej - Ryszard Jan Czarnowski - w rozmowie z Aleksandrą Tykarską.
Audio
  • Ryszard Jan Czarnowski o obchodach Bożego narodzenia i potrawach świątecznych na Kresach
zdjęcie ilustracyjne
zdjęcie ilustracyjneFoto: polona/reprodukcja malarstwa Adama Setkowicza.

„Nie można zasiąść do wigilijnego stołu, zanim się czegoś nie upoluje!” – mówili na Kresach mężczyźni, wychodząc w wigilijny poranek na łowy. Do mężczyzn należało zaopatrzenie domu, który kobiety powinny przygotować. Podczas tych przygotowań, jeszcze w czasie Adwentu, porządna gospodyni przestrzegała m.in. zakazu szycia – by nie „zaszyć” czegoś ważnego w przeszłości.

Jeszcze w czasie żniw odkładano kilka snopów zboża, które później ustawiano w czterech kątach chaty. Był to tzw. dyduch, symbol dobrych płodów rolnych, idących z czterech stron świata. Główny snop był dekorowany niczym dzisiejsza choinka. Pokłosie tej symboliki odnajdujemy w postaci Chochoła u Wyspiańskiego.

Gdy i dom, i wigilijna wieczerza były już przygotowane należało pamiętać o opłatku. Niepodzielenie się nim wywoływało obawę, że zabraknie chleba (opłatek był jego symbolem). Dzielenie się opłatkiem-chlebem ze wszystkimi było równoczesnym życzeniem, by nigdy nie zabrakło im chleba.

Na wigilijnym stole nie mogło zabraknąć specyficznych składników potraw. Buraki odpowiadały, jeszcze wedle przedchrześcijańskich wierzeń, za długowieczność. Grzyby wywoływały do stołu starych bogów. Pszenica, wedle pradawnych podań, symbolizowała kobiecość i obfitość, a (tak trudna w uprawie) gryka – bogactwo i dostatek. Fasola i groch odpowiadały za płodność.

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki

Prowadził: Piotr Kędziorek

Gość: Ryszard Jan Czarnowski

Data emisji: 19.12.2020

Godzina emisji: 9.15