Вайна ва Украіне – гэта не толькі разбураныя гарады і загінулі мірныя жыхары. Яна акажа сур'ёзны ўплыў на эканоміку ўсяго свету. Некаторыя выклікі будуць беспрэцэдэнтнымі, краіны не сутыкаліся з чымсьці падобным як мінімум апошнія трыццаць гадоў. Былы галоўны эканаміст Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця, а цяпер прафесар эканомікі Інстытуту Sciences Po (Парыж) Сяргей Гурыеў пагаварыў з буйным беларускім інфармацыйным парталам zerkalo.io, прызнаным экстрэмісцкім, пра тое, як гэтая вайна зменіць свет.
Вайна ва Украіне нанясе сурʼёзны ўдар па сусветнай эканоміцы
– У цэлым рэгіёну будзе вельмі цяжка. Свет таксама будзе адчуваць сурʼёзныя наступствы. І Сусветны банк (СБ) і МВФ пагоршылі прагноз росту сусветнай эканомікі. [Па апошніх даных], ён зніжаны амаль на адзін працэнтны пункт. Гэта велізарная велічыня – каля 1 трыльёна долараў. У гэтым сэнсе сітуацыя катастрафічная, – распавядае Сяргей Гурыеў.
Каб разумець, якімі будуць эканамічныя наступствы ад ваеннай агрэсіі Расіі супраць Украіны, прафесар прапануе звярнуцца да справаздачы Сусветнага банка. У ім гаворыцца, што многія краіны могуць панесці значны эканамічны ўрон у сувязі з цеснымі гандлёвымі, фінансавымі і міграцыйнымі сувязямі з бакамі, якія ваююць. Перабоі ў пастаўках прадуктаў харчавання і энерганосьбітаў і рост коштаў на іх падшпіліць інфляцыю, што будзе аказваць негатыўны ўплыў на эканомікі краін Еўропы і Цэнтральнай Азіі, так і ўсяго свету. Самыя розныя галіны эканомік сутыкнуцца з цяжкасцямі з-за парушэнні гандлёвых шляхоў і больш складанай і дарагой лагістыкі. Некаторыя краіны Усходняй Еўропы, Паўднёвага Каўказа, Цэнтральнай Азіі і Балтыі сурʼёзна звязаныя з расійскай эканомікай, імпартуючы адтуль вялікую долю тавараў і энерганосьбітаў. А ў Кыргызстане і Таджыкістане амаль 30% ВУП забяспечваюць пераводы ад працоўных мігрантаў, якія працуюць у Расіі.
Інфляцыя ў свеце ў мінулым годзе вырасла ў сувязі з мерамі, якія краіны прымалі па падтрымцы нацыянальных эканомік пасля адмены абмежаванняў, звязаных з пандэміяй каронавіруса. З пачаткам вайны яе тэмпы паскорыліся. А індэкс харчовых коштаў ФАО (харчовай сельскагаспадарчай арганізацыі ААН) паказаў максімальны рост з 1990 года – 12,6% у сакавіку да лютага.
– Безумоўна, гэтая вайна сурʼёзна паўплывае на інфляцыю. Цэны вырастуць і на ежу, і на энергію. Гэта паўплывае на ўсіх, уключаючы Еўропу і краіны, якія развіваюцца. Асабліва гэта адабʼецца на тых дзяржавах, якія імпартуюць збожжа з Расіі і Украіны – гэта краіны Паўночнай Афрыкі і Блізкага Усходу.
Ці пагражае свету голад?
Слова, якое таксама ўваходзіць у мэйнстрым у сувязі з вайной ва Украіне, – голад. Сучасныя тэндэнцыі сведчаць, што голад можа пагражаць не толькі Украіне, але і свету. Не ў апошнюю чаргу таму, што Украіна зʼяўляецца вядучым сусветным пастаўшчыком сельскагаспадарчай прадукцыі, асабліва пшаніцы.
Украіна і Расія разам забяспечваюць больш за 25% сусветнага экспарту пшаніцы. Напрыклад, Арменія, Грузія, Казахстан і Турцыя імпартуюць больш за 75% сваёй пшаніцы з гэтых дзвюх краін, гаворыцца ў справаздачы Сусветнага банка. У той жа час Беларусь і Расія разам забяспечваюць 38% сусветнага рынку калійных угнаенняў і 15% – азотных. Больш высокія цэны на сыравінныя тавары, у тым ліку ўгнаенні, у выніку вайны прывядуць да яшчэ большага росту інфляцыі і пагоршаць сітуацыю з харчовай бяспекай.
– Такое становішча спраў можа прывесці да палітычнай нестабільнасці і павелічэння колькасці ўцекачоў з гэтых рэгіёнаў, у тым ліку ў Еўропу, – мяркуе эканаміст.
Эканомікі краін, уцягнутыя ў вайну, пацерпяць больш за ўсё
Расійскую эканоміку чакае рэцэсія, якой не было з пачатку 1990-х гадоў, адзначае Сяргей Гурыеў.
– Па афіцыйным прагнозам, будзе падзенне на 10%. Паводле прагнозу Сусветнага банка – на 11%, МВФ – на 8,5%, Інстытута міжнародных фінансаў – на 15%. Гэта велізарнае падзенне. А разам з ім будзе рост інфляцыі да 20-30%. Многія людзі страцяць працу. У Расіі беспрацоўе традыцыйна не бывае высокім, але ў бліжэйшы час, як кажа расійскі Цэнтральны банк, запасы скончацца – і многія прадпрыемствы раптам выявяць, што ў іх няма камплектуючых, сыравіны, якое яны раней імпартавалі. Гэта будзе вялікай праблемай, – кажа эканаміст.
Яшчэ адно сурʼёзнае пытанне – гэта бюджэт.
– У Расіі цалкам могуць скончыцца грошы ў бюджэце, калі [краінамі Захаду] будзе ўведзена нафтагазавае эмбарга (47% прыроднага газу і 25% нафты імпартуюцца ў Еўрасаюз з Расіі, вынікае з той жа справаздачы СБ – заўв. рэд.). А гэта цалкам можа адбыцца.
Адказ на пытанне, ці будзе Кітай дапамагаць Расіі, вельмі няпросты, адзначае эксперт. Вялікія кітайскія кампаніі ўжо распачалі крокі, якія паказваюць, што яны не збіраюцца парушаць амерыканскія санкцыі.
Па словах эканаміста, Украіне вайна абыдзецца ў 35-40% ВУП у 2022 годзе. А ў справаздачы Сусветнага банка паказана, што беднасць у краіне можа вырасці да 20-30%.
– Што тычыцца простых грамадзян Расіі і Беларусі, то многія ўбачаць больш высокія кошты на базавыя прадукты харчавання, лекі. Гэта можа азначаць пераход у катэгорыю бедных людзей і падзенне даходаў ніжэй за ўзровень пражытачнага мінімуму, – мяркуе Сяргей Гурыеў.
Пераклад Новы Час / вх